Informacje topograficzne

Położenie administracyjne

Woj. lubuskie, powiat strzelecko-drezdenecki, części obszaru gmin: Dobiegniew, Strzelce Krajeńskie i Drezdenko. Od pn. - zach OChK Dobiegniew przylega do Drawieńskiego Parku Narodowego, część otuliny parku narodowego leży w obszarze chronionego krajobrazu. Obecny OChK Dobiegniew jest jedną z resztek dużego OChK Puszcza Drawska, otulającego od zachodu Drawieński Park Narodowy, zlikwidowanego w 1998 r. Od wschodu OChK graniczy przez rzekę Drawę z OChK Puszcza nad Drawą, położonym w województwie wielkopolskim. mapa lokalizacyjna

Region fizyczno geograficzny

Prowincja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Pojezierza Południowobałtyckie, makroregion: Pojezierza Pomorskie, mezoregion: Pojezierze Dobiegniewskie i Równina Drawska.

Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, Kraina: Pojezierze Pomorskie, Okręg Myśliborski i Kraina: Południowopomorski Pas Przejściowy, Okręg Brzegu Pradoliny Noteckiej.

Hipsometria

Od 128,8 m n.p.m. w Kawczych Górach k. Starego Kurowa do ok. 31 m n.p.m. - poziom rzeki Drawy.

Dane obszaru

Powierzchnia 29.810 ha, ok. 67% zajmują lasy, 6% - jeziora, 25% - użytki rolne. Rozciągłość równoleżnikowa ok. 25 km, południkowa 15 km.

Rezerwaty przyrody

Jezioro Łubówko: malownicze, mezotroficzne jeziorko śródleśne o szmaragdowej wodzie, otoczone starodrzewiami bukowymi.
Kilka dalszych obiektów (Torfowisko Osowiec k. Łęczyna, jezioro Łęczyn i otaczające je buczyny) zaproponowano do ochrony rezerwatowej; kilka następnych (jezioro Linkowo, jezioro Płociczno) również na taką ochronę zasługuje.

Inne obiekty chronione

42 pomniki przyrody, w tym żywotnik olbrzymi o obw. 481 cm, najgrubsze drzewo tego gatunku w Polsce. Na uwagę zasługuje też ponad 20 tzw. drzew doborowych dębu bezszypułkowego (drzew nie zawsze grubych, lecz smukłych i o bardzo dobrej jakości), duma leśników z Nadleśnictwa Smolarz.

Budowa geologiczna

OChK położony jest na sandrowej Równinie Drawskiej i na morenowym Pojezierzu Dobiegniewskim. Podłoże stanowi mozaika piasków wodnolodowcowych i lodowcowych glin zwałowych oraz piasków ze żwirami pochodzących z okresu ostatniego, tzw. północnopolskiego zlodowacenia plejstoceńskiego. Szczególnie skomplikowana jest budowa tzw. Kawczych Gór - wzniesień budujących strefę krawędziową doliny Noteci w okolicy Starego Kurowa. W zagłębieniach terenu liczne są torfowiska.

Rzeźba

Dominantą rzeźby w północnej części terenu są rynny polodowcowe o równoleżnikowym przebiegu, wypełnione dużymi jeziorami (Osiek, Wielgie Dobiegniewskie, Rolewice, Chrapów, Wołogoszcz i inne). Nieco dalej na południe ciągnie się pasmo mis wytopiskowych, również zajętych przez jeziora (Słowa, Lipie, Kokno, Ostrowica, Słonowo, Sarbin). Inna rynna polodowcowa rozciąga się w części południowej obszaru, w okolicy Zagórza i Lubiewa. Południowa część obszaru obejmuje także wysoką krawędź pradoliny Noteci, rozciętą wąwozami. W okolicy Rokitna i Kawek, w tzw. Kawczych Górach, deniwelacje dochodzą do 100 m różnicy wzniesień na 1 km. Centralna część obszaru ma również urozmaiconą, ale zdominowaną przez drobne formy, rzeźbę z udziałem kotłowych zagłębień wytopiskowych, dolinek i wzniesień.

Gleby

Bezwzględnie dominują gleby rdzawe w rozmaitych odmianach - od rdzawych bielicowanych pod borami, po rdzawe brunatniejące pod lasami dębowymi i bukowymi. Spotyka się też niewielkie płaty gleb brunatnych i płowych; najżyźniejsze gleby na glinach zwałowych zostały odlesione i zajęte pod uprawę.

Wody powierzchniowe

Wschodnią granicą OChK jest rzeka Drawa. Przez teren OChK płynie wpadająca do niej rzeczka Mierzęcka Struga oraz odwadniająca zlewnię jezior Sarbin i Łubowo rzeczka Pokrętna. Poza nimi brak jest większych cieków. Dużą rolę w krajobrazie odgrywają natomiast jeziora. Do najważniejszych z nich należą: rynnowe jezioro Osiek (jedno z większych i piękniejszych na Pojezierzu Myśliborskim), słynące z malowniczości i białozielonych wód jeziora Słowa, Lipie i Łubowo, oraz przylegające do miasta Dobiegniewa jezioro Wielgie. Wśród około 40 jezior obszaru są także akweny unikatowe pod względem ekologicznym. Jezioro Radowo, chronione w rezerwacie "Jezioro Łubówko", jest mezotroficznym akwenem o szmaragdowych wodach; jego dno porastają łąki ramienic z udziałem bardzo rzadkiej jezierzy mniejszej. Podobny charakter mają jeziora Wyrwa i Perkoz, ich brzegi obrastają w dodatku szuwary kłoci wiechowatej. Tajemnicze i otoczone torfowiskami jest jezioro Linkowo; nad maleńkim śródleśnym jeziorkiem Płociczno skupiają się największe osobliwości flory torfowiskowej regionu. Do najbardziej malowniczych należy jeziorko Łęczyn, o rdzawobrunatnych wodach, otoczone malowniczymi starodrzewiami bukowymi.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. OChK znajduje się w obrębie Krainy Płn. Wielkopolski związanej z Subregionem Kujawskim i Krainą Płn. Mazowsza (P) , na pograniczu z Regionem Śląsko-Wielkopolskim (O).

Pozostaje pod wpływami oceanicznymi, ma też charakter przejściowy między nieco ostrzejszym klimatem Pomorza i nieco cieplejszym i suchszym klimatem Wielkopolski. Średnia roczna temperatura wynosi ok. 7,5° C, średni roczny opad - 614 mm. Wiosna przychodzi tu o kilka dni wcześniej, niż do centralnych części Puszczy Drawskiej, klika dni krócej zalega też zwykle pokrywa śnieżna.

Ekosystemy, flora, fauna

Buczyny nad Jez. PerkozZajmujące największą część obszaru lasy słyną z monumentalnych drzewostanów dębowych. Powierzchniowo dominuje jednak sosna, spotyka się także mniejsze fragmenty buczyn oraz - w mokrych miejscach - drzewostanów olchowych. Lilia złotogłówFlora ekosystemów leśnych bogata jest w rzadkie gatunki, występują tu między innymi: jarząb brekinia, lilia złotogłów, żywiec cebulkowaty, żankiel zwyczajny, rzeżucha niecierpkowa, czartawa drobna, perłówka jednokwiatowa, przytulia okrągłolistna. W sosnowych borach spotykane są widłaki i goździk piaskowy. W dębinach znamienne jest występowanie gatunków o subatlantyckim typie zasięgu, jak np. janowiec ciernisty. Być może wciąż jeszcze rośnie gdzieś obuwik pospolity, podawany w XIX wieku z okolic Dobiegniewa i Drezdenka.

PuchaczBielikW leśnych ostępach gnieździ się puchacz i bielik. Liczna jest zwierzyna leśna, szczególnie dziki. Lasy te znane są też w Polsce z jednych z najwyższych zagęszczeń populacji saren. Ciekawostką jest, że przed II wojną światową w lasach pod Dobiegniewem gnieździł się orzeł przedni, było to jedno z ostatnich stanowisk tego gatunku na nizinach.

Rosiczka okrągłolistnaW lasach i torfowiskach rozproszone są rzadkie gatunki roślin: lipiennik Loesela, gwiazdnica grubolistna, pływacz pośredni, rosiczka okrągło- i długolistna, modrzewnica, turzyca bagienna, bagnica torfowa, przygiełka biała.

Położone w okolicy Łęczyna torfowisko Osowiec zarasta szuwar kłociowy podszyty mchami brunatnymi; unikatowa jest też flora zarówno roślin naczyniowych jak i mchów. Torfowisko otaczające śródleśne jeziorko Płociczno gromadzi największe osobliwości torfowiskowej flory regionu, ze storczykiem lipiennikiem Loesela włącznie. Na torfowych łąkach przy jeziorze Sarbin notowano gnidosza błotnego. Wiele innych torfowisk, na przykład te otaczające jezioro Linkowo, czeka wciąż jeszcze na zbadanie.

Żółw błotnyJedno z bagiennych jezior opisywanego obszaru, otoczone sosnowymi borami należy do ważniejszych lęgowych ostoi żółwia błotnego w całej zachodniej Polsce.

Interesująca jest też flora jezior. W jeziorze Radowo (Łubówko) rośnie jezierza morska i bardzo rzadka jezierza mniejsza, a także nieczęsty w takich biotopach jaskier wielki. Kilka mezotroficznych jezior ma dno porośnięte zwartymi łąkami ramienic.

Krawędź doliny Warty w okolicy Starego Kurowa, a także krawędź polodowcowej rynny w okolicach Zagórza i jeziora Łubowo to obszary skupiania się roślinności ciepłolubnej. Dawniej podawano stąd takie gatunki jak: naparstnica zwyczajna, sasanka, wężymord purpurowy, pięciornik biały, gorysz siny. Nie wiadomo jednak, czy wszystkie przetrwały do dziś, bo wiele ich biotopów zarosło lub zostało zalesionych.

Krajobraz i kultura

Krajobraz regionu zdominowany jest przez olbrzymi kompleks leśny. Od XVIII wieku ta część Puszczy jest miejscem wyjątkowym dla leśników: szeroko wśród z nich znane są miejscowe osiągnięcia w hodowli drzewostanów dębowych. W lasach rozproszone są liczne zabytki kultury leśnej: brukowane drogi służące wywozowi drewna, kamienne słupy oddziałowe i drogowskazy. Pamiątką dawnego leśnictwa są też zabytkowe budynki leśniczówek (Podlesiec, Rokitno).

Kamienny drogowskazNad Drawą zachowały się lokalizacje dawnych bindug, służących do polowy XX wieku spławowi drewna, a także miejsca po XIX-wiecznych hutach szkła, w których do dzisiaj można znaleźć szklane "łezki".

W położonych na obrzeżach lasu i na śródleśnych polanach miejscowościach zachowało się wiele przykładów tradycyjnej architektury. Są to budynki konstrukcji ryglowej (liczne np. w Przeborowie, w Podleścu) oraz nieco młodsze nietynkowane budynki z czerwonej cegły. Remonty i przebudowy (szczególnie często np. wymiana okien) zacierają jednak w szybkim tempie regionalny charakter zabudowy. Coraz częstsza jest też brzydka i szablonowa, łamiąca regionalną tradycję, nowa zabudowa rekreacyjna.

Do interesujących zabytków kultury należą też zespoły folwarczno-pałacowe, często połączone z interesującymi parkami. Należą do nich np: XIX wieczny folwark w Podleścu, pałac z parkiem w Mierzęcinie, pałac w Osieku, park i budynek dawnego spichrza w Wołogoszczy. W Chomętowie nad jeziorem Osiek zachował się bardzo malowniczo położony na półwyspie jeziora folwark, którego tradycje sięgają czasów krzyżackich; ściany zachowanej do dziś gotyckiej stodoły wzniesiono w XIV wieku.

Interesującym zabytkiem dawnego przemysłu jest roszarnia lnu w Drawinach.

Wzdłuż Drawy ciągnie się pas umocnień Wału Pomorskiego, wzniesionych w latach 30-tych XX wieku. Jest to cenny zabytek sztuki fortyfikacyjnej. Szczególnie cenne są resztki bunkrów w okolicy Starego Osieczna.

Wieś Ługi nad zatoką jeziora Osiek jest znanym ośrodkiem kultury łemkowskiej. Ludność łemkowską osiedlono tu po akcji "Wisła". We wsi jest czynna cerkiew, corocznie odbywają się też spotkania "Łemkowskiej Watry".

Zadania obiektu

Zabezpieczenie i zachowanie unikatowego krajobrazu leśnego południowej części Puszczy Drawskiej wraz z cennymi walorami jej przyrody. Zachowanie walorów przyrodniczych i turystycznych Pojezierza Dobiegniewskiego.

Udostępnienie terenu

Obszar przecięty jest ważną szosą z Gorzowa Wlkp. do Wałcza i linią kolejową Poznań-Szczecin. W pobliżu południowej granicy obszaru przebiega linia kolejowa Kostrzyn-Krzyż i lokalna szosa Strzelce Krajeńskie-Drezdenko (z odgałęzieniem do Dobiegniewa). Niemal do wszystkich miejscowości doprowadzają asfaltowe drogi.

Znakowane szlaki turystyczne prowadzą ze Starego Osieczna przez Łęczyn, Drawiny, Lubiewo, Stare Kurowo do Strzelec, z Drezdenka przez Łęczyn do Osieczna, z Dobiegniewa do Drezdenka, ze Strzelec i z Dobiegniewa nad jeziora Słowa i Osiek. Sieć dróg leśnych umożliwia penetrację Puszczy, tak pieszo, jak i rowerem.

Charakter wczasowisk mają miejscowości: Długie, Ługi, Zagórze i Lubiewo. Latem można tam bez trudu znaleźć nocleg w licznych ośrodkach wczasowych.

Historia obiektu

W latach 1984-1998 istniał duży Obszar Chronionego Krajobrazu "Puszcza Drawska", który w 1998 został zlikwidowany. Niektóre jego części uznano za odrębne OChK, jednym z nich jest opisywany OChK Dobiegniew.

Administracja

Brak odrębnej administracji. Jej zadania wykonują wg swoich właściwości władze gmin i administracja leśna oraz wodna.

Akty prawne

Zagrożenia

Koncepcja tzw. Lubuskich Mazur - organizacji wielkiego ośrodka żeglarstwa w oparciu o jeziora Osiek, Lipie i Słowa, związana między innymi ze zmianami poziomu jezior, budową łączących je kanałów oraz intensywnym zagospodarowaniem turystycznym brzegów jezior. Zabudowa rekreacyjna brzegów jezior oraz niektórych innych atrakcyjnych krajobrazowo terenów (okolice Łęczyna, Zagórza, Lubiewa). Zanieczyszczenie niektórych jezior ściekami bytowymi (Wielgie Dobiegniewskie, Łubowo).

Źródła informacji

Zobacz także

Opracowanie