Woj. warmińsko-mazurskie, powiat mrągowski, gmina Mikołajki. Teren Mazurskiego
Parku Krajobrazowego.
Prowincja: Niż Wschodniobałtycko-Białoruski, podprowincja: Pojeziarza Wschodniobałtyckie,
makroregion: Pojezierze Mazurskie, mezoregion: Kraina Wielkich Jezior Mazurskich.
Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Północny, Kraina: Mazursko-Kurpiowska,
Okręg Pojezierza Mazurskiego.
Tafla jeziora znajduje się przeciętnie na wysokości ok. 115,8 m n.p.m., a tereny sąsiednie na 117-118 m n.p.m.
Powierzchnia 709,97 ha., rezerwat utw. w 1947 r.
Jezioro Łuknajno jest pochodzenia polodowcowego jak większość jezior północnej Polski. Powstało w wyniku wypełnienia wodą obniżenia w obrębie moreny dennej lądolodu zlodowacenia północnopolskiego (schyłek plejstocenu). Łuknajno połączone jest wąskim, krótkim kanałem, zwężającym się w miarę wypłycania się jeziora, z położonym na południowy wschód od niego Jeziorem Śniardwy. Łuknajno ma kształt owalny, wydłużony nieco w kierunku płn. - płd. jego długość wynosi 3300 m, szerokość 2900 m, a powierzchnia 680 ha. Linia brzegowa o nieurozmaiconym kształcie ma długość 10200 m. Brzegi: płn., zach. i płd są płaskie o charakterze torfowisk niskich. Do wyższego, wschodniego brzegu przylega pas gruntów uprawnych. Średnia głębokość jeziora jest niewielka i wynosi 0,6 m, a maksymalna 3,0 m. (od powierzchni mułu zalegającego na dnie). Dno jeziora pokrywa tzw. gytia - muł z dużą zawartością szczątków organicznych rozkładających się w warunkach beztlenowych. Wyspa znajdująca się w odległości 800 m od zachodniego brzegu jeziora jest pozostałością moreny czołowej.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Rezerwat znajduje
się w płn. części Regionu Mazurskiego (BM)
Średnia roczna temp. wynosi + 6,5°C, suma rocznych opadów ok. 550-650 mm. Są to wartości charakterystyczne dla polskiej pojeziernej dzielnicy klimatycznej.
Rezerwat obejmuje Jezioro Łuknajno i część kanału łączącego je z Jeziorem Śniardwy.
Brak danych
Na terenie całego rezerwatu wyróżniono 13 zespołów roślinnych. Występuje tu dość interesująca w skali kraju roślinność wodna i błotna. Dno pokrywają ramienice Characeae, a także wywłócznik kłosowy Myriophyllumm verticillatum oraz rdestnica połyskująca Potamogeton lucens. Nad brzegami skupia się roślinność szuwarów turzycowo-trzcinowych: trzcina pospolita Phragmites communis, pałka Typha sp., oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris, podmokłych zarośli wierzbowych Salix sp., lasów olszowych olsza czarna Alnus glutinosa, kruszyna Frangula alnus i niskoturzycowych łąk Carex sp.
Z tak urozmaiconymi biotopami wiąże się bogactwo pokarmowe, wykorzystywane przez liczne populacje ptaków.
Flora
Jeziora Łuknajno obejmuje ok. 160 gatunków roślin naczyniowych, w większości
wodnych i bagiennych, ponadto glony (głównie ramienice
- 6 gat.) i inne rośliny niższe, typowe dla Pojezierza Mazurskiego. Nielicznie
występują gatunki objęte ochroną prawną: dwa chronione całkowicie: wawrzynek
wilczełyko Daphne mezereum, storczyk szerokolistny
Dactylorhiza majalis i dwa chronione częściowo kruszyna pospolita Frangula
alnus, porzeczka czarna Ribes nigrum. Chłodniejszy klimat tego obszaru
ma wpływ na szatę roślinną. Występuje tu wiele gatunków północnych i środkowoeuropejskich,
reprezentujących element borealny i subborealny.
Do gatunków rzadziej notowanych na ziemi mazurskiej należą m.in. rzęśl wiosenna
Callitriche verna, jeżogłówka mniejsza Sparganium minimum,
gwiazdnica błotna Stellaria palustris i inne. Rezerwat wyróżnia się brakiem
gatunków ciepłolubnych, reprezentujących element pontyjski, śródziemnomorski
i atlantycki.
Walorem i atrakcją jeziora Łuknajno jest łabędź niemy Cygnus olor, który stał się symbolem rezerwatu. Bogata awifauna obejmuje szereg rzadkich gatunków. W rezerwacie i okolicy stwierdzono obecność ok. 170 gatunków ptaków, z których 95 gniazduje. Do najliczniejszych lęgowych ptaków wodnych poza łabędziem należą: łyska Fulica atra, perkoz dwuczuby Pediceps cristatus i krzyżówka Anas platyrhynchos. W szuwarach trzcinowych gnieżdżą się rzadsze w kraju kaczki: hełmiatka Netta rufina, rożeniec Anas acuta. Rezerwat jest żerowiskiem bielika, rybołowa, błotniaka stawowego, kormorana. Żyją tu również trzy gatunki czaplowatych: bąk Botaurus stellaris, bączek Ixobrychus minutus, czapla siwa Ardea cinerea i inne.
Na terenie rezerwatu stwierdzono 30 gatunków ssaków. Z drobnych ssaków najliczniej występuje nornica ruda Clethrionomys glareolus, mysz polna Apodemus agrarius, mysz leśna A. flavicollis, nornik północny Microtus oeconomus, a także ryjówka aksamitna. Ponadto w rezerwacie przebywa piżmak Ondatra zibethica, dzik Sus scrofa, sarna Capreolus capreolus, łoś Alces alces. Stwierdzono też obecność drapieżników: lisa Vulpes vulpes, jenota Nyctereutes procyonoides, wydry Lutra lutra, borsuka Meles meles, kuny leśnej Martes martes, tchórza Mustela putorius, łasicy Mustella nivalis. Zimą trafia się też wilk Canis lupus, w niewielkiej odległości od rezerwatu występuje bóbr Castor fiber.
Jezioro Łuknajno jest miejscem rozrodu i wzrostu wielu gatunków ryb, takich jak np.: płoć Rutilus rutilus, szczupak Esox lucius, okoń Perca fluviatilis, leszcz Abramis brama, lin Tinca tinca, karaś Carassius carassius i inne.
Z płazów w obrębie rezerwatu spotkać można żabę trawną Rana temporaria, żabę moczarową R. arvalis, żabę jeziorkową R. lessonae, żabę wodną R. esculenta, żabę śmieszkę R. ridibunda, kumaka nizinnego Bombina bombina, ropuchę szarą Bufo bufo, ropuchę zieloną Bufo viridis, rzekotkę Hyla arborea, grzebiuszkę ziemną Pelobates fuscus, traszkę zwyczajną Triturus vulgaris i traszkę grzebieniastą T. cristatus.
Z gadów w obrębie rezerwatu prawdopodobnie występują: jaszczurka zwinka Lacerta agilis i zaskroniec Natrix natrix..
Rezerwat znajduje się w granicach Mazurskiego Parku Krajobrazowego i otoczony jest przez torfowisko niskie, łąki i pastwiska, obecnie zarośnięte w większości trzciną i wierzbami. Do brzegu wschodniego, który jest wyższy przylega pas gruntów uprawnych.
Ochrona ostoi ptactwa wodno-błotnego, szczególnie łabędzia niemego.
Ograniczenia zgodnie z art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).
Ścieżka dydaktyczna oraz trasa rowerowa, biegnąca wokół znacznej części jeziora, w niewielkiej odległości od brzegu.
Z Mikołajek od płd. strony jeziora, wyposażona w wieże obserwacyjne.
Odległość w linii prostej z miejscowości Mikołajki do zachodniego brzegu J. Łuknajno wynosi ok. 3 km.
Ochrona jeziora ma bogatą historię. Badania awifauny prowadzono już od pocz. XX w., dokumentując m.in. liczbę gniazdujących par łabędzi. Jezioro początkowo chroniono na mocy zarządzenia administracyjnego inspektora lasów leśnictwa Mikołajki (zakaz poruszania się łodziami po jeziorze). W 1937 r. zostało ono uznane za rezerwat przyrody. W 1947 r. Łuknajno objęto ochroną jako rezerwat ornitologiczny, a trzydzieści lat później jezioro zostało uznane przez UNESCO za składnik międzynarodowej sieci rezerwatów biosfery, jako jeden z 4 pierwszych polskich obiektów, przy czym strefa objęta tą formą ochrony wykracza pozagranice rezerwatu określone w Zarz. MLiPD. W 1978 r. wpisano jez. Łuknajno na listę obiektów Konwencji Ramsar jako nr 166.
Obiekt podlega Warmińsko-Mazurskiemu Wojewódzkiemu Konserwatorowi Przyrody, a ponadto nadzorowi instytucji związanych z konwencjami i programami, które obejmują rezerwat.
Niekorzystny wpływ wypłycania jeziora i eutrofizacji wód. Powoduje to zanik ramienic, które są głównym pokarmem łabędzi. Utrzymanie optymalnego poziomu wody (116 m n.p.m.) po wprowadzeniu zakazu odprowadzania wody poniżej tego poziomu jest trudne, jezioro bowiem nie ma urządzeń regulacyjnych.