Informacje topograficzne

Położenie administracyjne

Woj. małopolskie, powiat nowotarski, gmina Szczawnica, wieś Jaworki, pot. Kamionka - lewobrzeżny dopływ Grajcarka. Teren OChK Województwa Nowosądeckiego. mapa lokalizacyjna

Region fizyczno-geograficzny

Prowincja: Karpaty Zach. z Podkarpaciem, podprowincja: Centralne Karpaty Zachodnie, makroregion: Obniżenie Orawsko-Podhalańskie, mezoregion: Pieniny.  

Region geobotaniczny

Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Dział: Karpaty Zachodnie, Okręg Pieniny, Podokręg: Małe Pieniny.

Hipsometria

550 - 718 m n.p.m.

Dane obiektu

Rezerwat utw. w 1963 r., jego powierzchnia wynosi 58,64 ha (ok. 1,2 km długości doliny pot. Kamionka oraz ok. 0,6 km jego lewobrzeżnego dopływu - Koniowskiego Potoku) ;

Budowa geologiczna, rzeźba

Czajakowa Skała z tzw. fałdem odwróconymZbocza dolnej części wąwozu mają postać stromościennych i postrzępionych grani zbudowanych z prawie poziomo leżących jurajskich wapieni. Są to głównie białe wapienie krynoidowe, a także inne odmiany wapieni takie, jak czerwone wapienie krynoidowe, wapienie bulaste oraz białe i czerwone wapienie kalpionellowe. Należą one do różnych formacji litostratygraficznych jednostki czorsztyńskiej.

W górnej części wąwozu wapienie jednostki czorsztyńskiej są przemieszczone wzdłuż płaszczyzny uskoku, a od południa na ich obniżoną płytę zostały nasunięte silnie sfałdowane utwory jednostki niedzickiej. Tworzą one strukturę obalonego fałdu widocznego na ścianie Czajakowej Skały na prawym zboczu doliny. Fałd jest zbudowany z utworów reprezentujących przedział czasu od górnego liasu po dolną kredę. Szczególnie charakterystyczne są czerwone wapienie bulaste rozdzielone radiolarytami, podkreślające przebieg fałdowej struktury. Wyróżniono je jako stratotyp górnojurajskiej (oksford dolny) formacji radiolarytów z Czajakowej.

Wąwóz Homole odznacza się bardzo interesującymi formami prezentującymi rozwój jego rzeźby. Środkowa część rezerwatu wiosnąJest on przede wszystkim znakomitym przykładem morfologii rowu rozpadlinowego o złożonej strukturze, który powstał w wyniku zespołu procesów takich jak: ruchy podnoszące, pękanie i dzielenie się wapiennej płyty na bloki oraz ich klawiszowe osiadanie w miękkim, łupkowym podłożu. Kształtowanie się systemu rozłamowego wąwozu jest procesem ciągłym od czasu wydźwignięcia się bloku Homoli. W neogenie i czwartorzędzie obszar ten ulegał silnej erozji. U wylotu wąwozu, w obrębie jego dna, widoczne są tarasy znaczące etapy erozji i akumulacji osadów w okresie czwartorzędu.

U podnóża Czajakowej Skały rozwinęło się wielkie osuwisko, które zablokowało potok Kamionka i utworzyło próg kaskadowego wodospadu. Jeziorko, jakie powstało wówczas ponad nim, z czasem wypełniło się osadami datowanymi na początek holocenu.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat  przejściowy. Obiekt znajduje się w centr. - zach. części Regionu Karpackiego (GK).  i należy do piętra umiarkowanie ciepłe.

Wody powierzchniowe

Dnem wąwozu płynie potok Kamionka, biorący początek ponad nim, na rozległym stoku między Wysokimi Skałkami (1002 m n.p.m.), a Durbaszką. W samym wąwozie tworzy malownicze kaskady i uchodzi w Jaworkach do Grajcarka - prawobrzeżnego dopływu Dunajca zasilanego wodami z paru innych przyrodniczych obiektów chronionych: płd. - zach. stoków Popradzkiego Parku Krajobrazowego i rezerwatów "Biała Woda" i "Zaskalskie-Bodnarówka". Jednym z dopływów Grajcarka jest też Sopotnicki potok z pięknym wodospadem - pomnikiem przyrody.

Gleby

Brak danych.

Ekosystemy

Ponad wąwozem i skałami występują płaty lasu świerkowego z domieszką jaworu Acer pseudoplatanus i buka Fagus silvatica; rosną tu także sporadyczne okazy cisa pospolitego Taxus baccata. Bogata jest roślinność naskalna należąca tu do trzech zespołów: kostrzewy bladej Festucetum pallentis, seslerii skalnej Seslerietum varie i trzcinnika pstrego Calamagrostietum varie.

Flora

Flora naczyniowa rezerwatu liczy ponad 120 gatunków, w tym ok. 10 objętych prawną ochroną gatunkową. Występują tu także rośliny reliktowe, jak konietlica alpejska Trisetum alpestre i przetacznik krzewinkowy Veronica fruticans.
Gatunki objęte ścisłą ochroną: dziewięćsił bezłodygowy, Carlina acaulis, Goździk postrzępiony wczesny Dianthus plumarius ssp. praecox, goryczuszka orzęsiona Gentianella ciliata, widłak goździsty Lycopodium clavatum, zerwa kulista Phyteuma orbiculare, rojownik (rojnik) pospolity Jovibarba sobolifera, cis pospolity, Taxus baccata.

Dziewięćsił bezłodygowy Goździk wczesny Widłak goździsty Rojnik pospolity Cis pospolity

Kopytnik pospolity Paprotka zwyczajna

Gatunki objęte ochroną częściową: kopytnik pospolity Asarum europaeum, przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum, paprotka zwyczajna Polypodium vulgare.

Fauna

Brak danych.

Krajobraz i kultura

Małe Pieniny leżą między cennymi obszarami chronionymi: polskim Pienińskim Parkiem Narodowym, słowackim PIENAP-em oraz Popradzkim Parkiem Krajobrazowym, którego otulina kończy się na korycie potoku Grajcarek, czyli tuż przy wylocie Homoli.
Poniżej rezerwatu znajduje się malowniczo położona wieś Jaworki, będąca punktem wyjścia w inne ciekawe zakątki Małych Pienin, a powyżej wąwozu - dość rozległe stoki głównego grzbietu tego pasma, które od dawna były terenem intensywnego wypasu owiec, czego skutki widoczne są do dziś, zresztą ograniczony wypas prowadzi się tam nadal. Z samymi Homolami wiążą się miejscowe legendy. Jedna z nich dotyczy potężnych głazów o wyraźnym, poziomym warstwowaniu, znajdujących się ponad wąwozem (tzw. Dubantowska Dolinka), zwanych wg miejscowej tradycji "Kamiennymi Księgami", w których ponoć zapisane są wszystkie ludzkie losy.

Zadania ochrony

Dolna część wąwozuCelem ochrony jest zachowanie skalistego krajobrazu wąwozu o unikatowej rzeźbie związanej z tektoniką i procesami rozpadu grawitacyjnego skał oraz roślinności naskalnej.

 

 

Udostępnianie

Zasady zwiedzania

Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją - art. 37). Zasady zwiedzania i obowiązujące ograniczenia wymieniono na tablicy przy wejściu do rezerwatu.

Trasy zwiedzania

Przez rezerwat przebiega szlak turystyczny znakowany na zielono. Trasa geologiczna jest opisana w przewodniku. Wyprowadza on na szlak grzbietowy Małych Pienin, którym można przedostać się od góry do rezerwatu "Biała Woda". Początkowo szlak ma charakter spacerowy, w dalszej części, gdzie forsuje on osuwisko, może być przy opadach lub oblodzeniu, trudny dla mniej wprawnych.

Ścieżki dydaktyczne

Nie ma.

Informacja użytkowa

Dojazd do Szczawnicy autobusem z Nowego Sącza, Nowego Targu lub Krakowa. Dalej również autobusem do Jaworek, skąd ok. 5 min pieszo do wlotu wąwozu.

Historia ochrony

Pierwsze zapiski o poszukiwaniach skarbów w wąwozie pochodzą z XVII w., znaleziono też ślady starych prac górniczych z I poł. XVIII w. Trafił tu też w XIX w. B. Stęczyński, który podaje, iż w 1840 r. dokopano się tu śladów prehistorycznego osadnictwa, jednak śladów po rzekomych znaleziskach nie potwierdzono.

Wlot do wąwozu HomoleWąwóz Homole był celem wycieczek geologicznych i turystycznych od dawna mimo, że nie było dojazdu bezpośredniego do Jaworek i dość znacznej odległości od znanego kurortu w Szczawnicy (ok. 7 km). W 1903 r. wąwóz zwiedzali uczestnicy IX Międzynarodowego Kongresu Geologicznego, a w 1929 r. - Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Rezerwatowi nadano imię Jana Wiktora z uwagi na jego twórczość literacką poświęconą Pieninom. Pisarz ten w swoim zbieractwie przyczynkarskich informacji nie pominął też Homoli.

Administrator

Wojewódzki Konserwator Przyrody w Krakowie, nadzór Nadleśnictwa w Nowym Targu i Dyrekcja Pienińskiego Parku Narodowego.

Akty prawne

Zagrożenia obiektu

Poruszanie się poza szlakiem turystycznym, odłupywanie skał, niszczenie roślinności.

Źródła informacji

Opracowanie