Woj. małopolskie, powiat nowotarski, gmina Szczawnica, wieś Jaworki, pot. Kamionka
- lewobrzeżny dopływ Grajcarka. Teren OChK Województwa
Nowosądeckiego.
Prowincja: Karpaty Zach. z Podkarpaciem, podprowincja: Centralne Karpaty Zachodnie,
makroregion: Obniżenie Orawsko-Podhalańskie, mezoregion: Pieniny. ![]()
Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Dział: Karpaty Zachodnie, Okręg Pieniny,
Podokręg: Małe Pieniny. ![]()
550 - 718 m n.p.m.
Rezerwat utw. w 1963 r., jego powierzchnia wynosi 58,64 ha (ok. 1,2 km długości
doliny pot. Kamionka oraz ok. 0,6 km jego lewobrzeżnego dopływu - Koniowskiego
Potoku)
;
Zbocza
dolnej części wąwozu mają postać stromościennych i postrzępionych grani zbudowanych
z prawie poziomo leżących jurajskich wapieni.
Są to głównie białe wapienie krynoidowe, a także
inne odmiany wapieni takie, jak czerwone wapienie krynoidowe, wapienie bulaste
oraz białe i czerwone wapienie kalpionellowe. Należą one do różnych formacji
litostratygraficznych jednostki czorsztyńskiej.
W górnej części wąwozu wapienie jednostki czorsztyńskiej są przemieszczone wzdłuż płaszczyzny uskoku, a od południa na ich obniżoną płytę zostały nasunięte silnie sfałdowane utwory jednostki niedzickiej. Tworzą one strukturę obalonego fałdu widocznego na ścianie Czajakowej Skały na prawym zboczu doliny. Fałd jest zbudowany z utworów reprezentujących przedział czasu od górnego liasu po dolną kredę. Szczególnie charakterystyczne są czerwone wapienie bulaste rozdzielone radiolarytami, podkreślające przebieg fałdowej struktury. Wyróżniono je jako stratotyp górnojurajskiej (oksford dolny) formacji radiolarytów z Czajakowej.
Wąwóz Homole odznacza się bardzo interesującymi formami prezentującymi rozwój
jego rzeźby.
Jest
on przede wszystkim znakomitym przykładem morfologii rowu rozpadlinowego o złożonej
strukturze, który powstał w wyniku zespołu procesów takich jak: ruchy podnoszące,
pękanie i dzielenie się wapiennej płyty na bloki oraz ich klawiszowe osiadanie
w miękkim, łupkowym podłożu. Kształtowanie się systemu rozłamowego wąwozu jest
procesem ciągłym od czasu wydźwignięcia się bloku Homoli.
W neogenie i czwartorzędzie obszar
ten ulegał silnej erozji. U wylotu wąwozu, w
obrębie jego dna, widoczne są tarasy znaczące etapy erozji i akumulacji
osadów w okresie czwartorzędu.
U podnóża Czajakowej Skały rozwinęło się wielkie osuwisko, które zablokowało potok Kamionka i utworzyło próg kaskadowego wodospadu. Jeziorko, jakie powstało wówczas ponad nim, z czasem wypełniło się osadami datowanymi na początek holocenu.
Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Obiekt znajduje
się w centr. - zach. części Regionu Karpackiego (GK).
i należy do piętra umiarkowanie
ciepłe.
Dnem wąwozu płynie potok Kamionka, biorący początek ponad nim, na rozległym stoku między Wysokimi Skałkami (1002 m n.p.m.), a Durbaszką. W samym wąwozie tworzy malownicze kaskady i uchodzi w Jaworkach do Grajcarka - prawobrzeżnego dopływu Dunajca zasilanego wodami z paru innych przyrodniczych obiektów chronionych: płd. - zach. stoków Popradzkiego Parku Krajobrazowego i rezerwatów "Biała Woda" i "Zaskalskie-Bodnarówka". Jednym z dopływów Grajcarka jest też Sopotnicki potok z pięknym wodospadem - pomnikiem przyrody.
Brak danych.
Ponad wąwozem i skałami występują płaty lasu świerkowego z domieszką jaworu Acer pseudoplatanus i buka Fagus silvatica; rosną tu także sporadyczne okazy cisa pospolitego Taxus baccata. Bogata jest roślinność naskalna należąca tu do trzech zespołów: kostrzewy bladej Festucetum pallentis, seslerii skalnej Seslerietum varie i trzcinnika pstrego Calamagrostietum varie.
Flora naczyniowa rezerwatu liczy ponad 120 gatunków,
w tym ok. 10 objętych prawną ochroną gatunkową.
Występują tu także rośliny reliktowe, jak konietlica
alpejska Trisetum alpestre i przetacznik krzewinkowy Veronica fruticans.
Gatunki objęte ścisłą ochroną: dziewięćsił bezłodygowy,
Carlina acaulis, Goździk postrzępiony wczesny
Dianthus plumarius ssp. praecox, goryczuszka orzęsiona Gentianella
ciliata, widłak goździsty Lycopodium clavatum,
zerwa kulista Phyteuma orbiculare, rojownik (rojnik) pospolity Jovibarba
sobolifera, cis pospolity, Taxus baccata.
Gatunki objęte ochroną częściową: kopytnik pospolity Asarum europaeum,
przytulia (marzanka) wonna Galium odoratum, paprotka
zwyczajna Polypodium vulgare.
Brak danych.
Małe Pieniny leżą między cennymi obszarami chronionymi:
polskim Pienińskim Parkiem Narodowym,
słowackim PIENAP-em oraz Popradzkim
Parkiem Krajobrazowym, którego otulina kończy
się na korycie potoku Grajcarek, czyli tuż przy wylocie Homoli.
Poniżej rezerwatu znajduje się malowniczo położona wieś Jaworki, będąca punktem
wyjścia w inne ciekawe zakątki Małych Pienin, a powyżej wąwozu - dość rozległe
stoki głównego grzbietu tego pasma, które od dawna były terenem intensywnego
wypasu owiec, czego skutki widoczne są do dziś, zresztą ograniczony wypas prowadzi
się tam nadal. Z samymi Homolami wiążą się miejscowe legendy. Jedna z nich dotyczy
potężnych głazów o wyraźnym, poziomym warstwowaniu, znajdujących się ponad wąwozem
(tzw. Dubantowska Dolinka), zwanych wg miejscowej tradycji "Kamiennymi Księgami",
w których ponoć zapisane są wszystkie ludzkie losy.
Celem
ochrony jest zachowanie skalistego krajobrazu wąwozu o unikatowej rzeźbie związanej
z tektoniką i procesami rozpadu grawitacyjnego skał oraz roślinności naskalnej.
Przy zwiedzaniu obowiązują ograniczenia art. 23a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją - art. 37). Zasady zwiedzania i obowiązujące ograniczenia wymieniono na tablicy przy wejściu do rezerwatu.
Przez rezerwat przebiega szlak turystyczny znakowany na zielono. Trasa geologiczna jest opisana w przewodniku. Wyprowadza on na szlak grzbietowy Małych Pienin, którym można przedostać się od góry do rezerwatu "Biała Woda". Początkowo szlak ma charakter spacerowy, w dalszej części, gdzie forsuje on osuwisko, może być przy opadach lub oblodzeniu, trudny dla mniej wprawnych.
Nie ma.
Dojazd do Szczawnicy autobusem z Nowego Sącza, Nowego Targu lub Krakowa. Dalej również autobusem do Jaworek, skąd ok. 5 min pieszo do wlotu wąwozu.
Pierwsze zapiski o poszukiwaniach skarbów w wąwozie pochodzą z XVII w., znaleziono też ślady starych prac górniczych z I poł. XVIII w. Trafił tu też w XIX w. B. Stęczyński, który podaje, iż w 1840 r. dokopano się tu śladów prehistorycznego osadnictwa, jednak śladów po rzekomych znaleziskach nie potwierdzono.
Wąwóz
Homole był celem wycieczek geologicznych i turystycznych od dawna mimo, że nie
było dojazdu bezpośredniego do Jaworek i dość znacznej odległości od znanego
kurortu w Szczawnicy (ok. 7 km). W 1903 r. wąwóz zwiedzali uczestnicy IX Międzynarodowego
Kongresu Geologicznego, a w 1929 r. - Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego.
Rezerwatowi nadano imię Jana Wiktora z uwagi
na jego twórczość literacką poświęconą Pieninom. Pisarz ten w swoim zbieractwie
przyczynkarskich informacji nie pominął też Homoli.
Wojewódzki Konserwator Przyrody w Krakowie, nadzór Nadleśnictwa w Nowym Targu i Dyrekcja Pienińskiego Parku Narodowego.
Poruszanie się poza szlakiem turystycznym, odłupywanie skał, niszczenie roślinności.