Informacje topograficzne

Położenie

Województwo małopolskie, powiaty: brzeski i tarnowski. Obszar sąsiaduje z OChK Doliny Wisły, Bratucickim OChK i OChK Pogórza Wiśnickiego. mapa lokalizacyjna

Region fizyczno geograficzny

Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Północne Podkarpacie, makroregion: Kotlina Sandomierska, mezoregiony: Nizina Nadwiślańska i Pogórze Bocheńskie. Funkcjonują także pojęcia węższe, nie używane w regionalizacji Kondrackiego: mezoregion Wojnicko-Radłowski oraz Równina Radłowska.

Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Kotlin Podgórskich, Kraina: Kotlina Sandomierska, Okręg Puszczy Niepołomickiej.

Hipsometria

Od ok. 175 m n.p.m. w części północnej po 217 m n.p.m. przy płd. - zach. granicy, k. Biadolin (deniwelacja ok. 37 m).

Dane obszaru

Powierzchnia 20.336 ha, obszar jest wydłużony równoleżnikowo, mieści się między dolinami Uszwicy i Dunajca, drogą Kraków Tarnów oraz prawym brzegiem Wisły. Maksymalna długość - ok. 26 km, szerokość - ok. 12 km. Ok. 40% powierzchni pokrywają lasy i zarośla, ok. 54% użytki rolne ok. 1% - wody (stawy, rzeki, potoki i starorzecza).

Rezerwaty przyrody: "Lasy Radłowskie" o pow. 30,99 ha, w planach utworzenie 2 kolejnych.

Budowa geologiczna

Pod względem geologicznym cały obszar OChK Radłowsko-Wierzchosławickiego leży w południowej części zapadliska przedkarpackiego wypełnionego grubą serią głównie ilastych oraz ilasto-piaszczystych utworów mioceńskiego morza. Utwory te w południowej części obszaru, w pobliżu nasunięć płaszczowin karpackich są zdeformowane tektonicznie (co jednak nie odzwierciedla się w rzeźbie powierzchni). Na utworach mioceńskich występują osady czwartorzędowe o miąższości od kilku do kilkudziesięciu metrów. Reprezentowane są one głównie przez rzeczne piaski i żwiry doliny Wisły, Dunajca i Uszwicy. Miejscami, zwłaszcza w południowej części obszaru występują też płaty plejstoceńskich piasków, żwirów i glin wodnolodowcowych lub lodowcowych powstałych w wyniku zlodowaceń południowopolskich. Najmłodszymi, holoceńskimi utworami występującymi na powierzchni są piaski eoliczne, tworzące często niewielkie wydmy oraz torfy.

Rzeźba

OChK zlokalizowano na fragmencie rozległej, prawie zupełnie płaskiej równiny (Równina Radłowska) na południowym skraju Niziny Nadwiślańskiej graniczącej tu z Pogórzem Karpackim, lekko nachylonej ku północy, co wyraźnie kontrastuje z terenami na północnym brzegu Wisły oraz znacznymi wzniesieniami pobliskiego Pogórza Karpackiego. Wzniesienia są niewielkie, głównie w płd. - zach. części, a najbardziej wyrazistym elementem rzeźby są krawędziowo wchodzące na teren OChK doliny 3 rzek oraz liczne w ich sąsiedztwie starorzecza. Starsze starorzecza i inne obniżenia wypełnione są często przez torfy.

Gleby

Równinę pokrywają gleby bielicowe na piaskach, ku południowi wzrasta udział glin, natomiast w dolinach rzecznych występują mady.

Wody powierzchniowe

Z trzech stron OChK otaczają rzeki: Wisła, Dunajec i Uszwica, przez teren OChK płynie też mniejszy ciek Kisielina, ponadto na terenie Obszaru jest też dużo małych cieków wodnych, rowów melioracyjnych, starorzeczy, a w lasach - grupa stawów różnej wielkości, największy o dług. blisko 1 km.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. OChK znajduje się w obrębie Subregionu Podkarpackiego (PP)

Klimat ma tu charakter nizinny, pośredni, pozostaje pod wpływem pobliskich gór i wyżyn, z latem długim i ciepłym. Opad roczny - 739 mm (w pobliskim Tarnowie), dominacja wiatrów zach. Średnia temp. roczna - 8,80C (w Tarnowie). Jest to region wyjątkowo ciepły, o jednym z najdłuższych w Polsce okresów wegetacyjnych.

Ekosystemy, flora, fauna

Lasy RadłowskieW krajobrazie dominują lasy, w przeważającej części bory mieszane Pino-Quercetum, a w miejscach wilgotnych - bory wilgotne Molinio-Pinetum ze śródleśnymi łąkami wilgotnymi, gdzie wstępują zespoły Cirsio-Polygonetum oraz Molinietum coeruleae. Znajdują się tam stanowiska szafranu spiskiego Crocus scepusiensis. W sąsiedztwie stawów - wartościowe starodrzewy sosnowo-dębowe. Starorzecza, stawy oraz tereny podmokłe są ostojami ptactwa wodnego, występuje tu również szereg rzadkich gatunków roślin: kotewka orzech wodny Trapa natans, salwinia pływająca Salvinia natans, grzybień biały Nymphaea alba, grążel żółty Nuphar lutea, rosiczka okrągłolistna Drosera rotundifolia, widłak torfowy Lycopodiella inundata i in.

Kotewka orzech wodny Szafran spiski zw. krokusemSalwinia pływająca

Rosiczka okrągłolistna Grążel żółty

Krajobraz i kultura

Muzeum W. WitosaPoza lasami, które stanowią tu duży, zwarty kompleks, krajobraz jest silnie zatropogenizowany, z licznym wsiami i przysiółkami, gęstą siecią dróg oraz polami uprawnymi. W bliskim sąsiedztwie duże miasto Tarnów. W miejscowościach cenne zabytki: w Radłowie - kościół z 1328 r. i zespół pałacowo-parkowy z XIVIII/XIX w., w Borzęcinie Grn. - kościół z 1618 r., w Dołędze i Zaborowie - dwory z XIX w, w Wierzchosławicach - kościół z pocz. XIX w. i XIX-wieczny dom rodzinny Wincentego Witosa - legendarnego przywódcy chłopskiego i premiera rządu polskiego w latach 1920-26.

Zadania obiektu

Zachowanie w dobrej kondycji zwartego kompleksu leśnego oraz specyfiki krajobrazu i architektury wsi Pogórza Bocheńskiego, ponadto ostoi ptactwa wodnego i błotnego oraz stanowisk rzadkich roślin.

Udostępnianie terenu

Dogodny teren rekreacyjny, z dobrą siecią dróg, południową część przecina linia kolejowa Kraków-Tarnów (przystanek Biadoliny), w obrębie oraz na granicach liczne miejscowości.

Historia obiektu

Obiekt utworzono w oparciu o opracowaną przez Pracownię Sozologiczną BULiGL w Przemyślu koncepcję całościowej ochrony przyrody i krajobrazu woj. tarnowskiego, opartą częściowo o projekt IKŚ z 1991 r. Przewidywała ona utworzenie 6 parków krajobrazowych, 8 OChK i kilku nowych rezerwatów przyrody, w tym 3 na terenie tego Obszaru (''Święcone'' k. Jadownik Mokrych, ''Lasy Radłowskie'' k. Wierzchosławic i ''Szafran spiski'' k. Woli Radłowskiej). Radłowsko-Wierzchosławicki OChK utworzono w 1996 r., pierwszy z planowanych rezerwatów przyrody (''Lasy Radłowskie'') utworzono na pocz. 2001 r.

Administracja

Nadzór nad zadaniami ochrony w OChK sprawuje Małopolski Wojewódzki Konserwator Przyrody, ponadto inne służby, w których właściwości znajdują się dane tereny z tytułu przepisów innych ustaw (m.in. Nadleśnictwo Dąbrowa Tarnowska).

Akty prawne

Rozp. nr 23/96 Wojewody Tarnowskiego z dn. 28 sierpnia 1996 r. w sprawie wyznaczenia obszarów chronionego krajobrazu województwa tarnowskiego (Dz. Urz. Woj. Tarnowskiego nr 10 z dn. 6 września 1996 r., poz. 60, p. 8 + załącznik 1).

Zagrożenia

Niekontrolowany ruch rekreacyjny w pobliżu ostoi rzadkich zwierząt i stanowisk rzadkich roślin, niekontrolowana, rozproszona urbanizacja oraz związane z nią problemy ze ściekami i odpadami, niezgodność architektoniczna budownictwa z tradycjami regionu.

Literatura przedmiotu

Zobacz także

Opracowanie