Informacje topograficzne

Woj. pomorskie, powiaty: słupski i lęborski, gminy: Główczyce, Łeba, Smołdzino, Ustka, Wicko.

Prowincja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Pobrzeża Południowobałtyckie, makroregion: Pobrzeże Koszalińskie, mezoregion: Wybrzeże Słowińskie

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, Krainy: Brzeg Bałtyku (Okręg Środkowy) i Pobrzeże Bałtyku.

Deniwelacje są bardzo zróżnicowane: bagienne niziny wyniesione zwykle poniżej 1 m n.p.m., wydmy nadmorskie w większości do 20-30 m, wyjątkowo wyżej: Wydma Czołpińska - 56 m (najwyższy punkt Słowińskiego PN), Wydma Łącka- 42 m. Najwyższym wzniesieniem w okolicy Parku jest Rowokół (wys. 112 m, podlega administracji Słowińskiego PN).

Powierzchnia Parku - 18 618 ha (trzeci co do wielkości Park w Polsce), w tym 10 213 ha (55,6%) zajmują wody i 4599 ha - lasy. Pod ochroną ścisłą jest 5 618 ha, z czego ok. 500 ha obejmuje m. in. największy w Europie kompleks ruchomych wydm - "Białych Gór". Pod administracyjnym zarządem SPN znajduje się ponadto powierzchnia 2827 ha, w tym 1260 ha lasów. Planowane jest powiększenie Parku do ok. 33 000 ha, z czego 1/3 ma stanowić morze (w ramach ustaleń Konwencji Helsińskiej w sprawie tworzenia BSPA).

Budowa geologiczna

Bardzo niejednorodna budowa geologiczna wynika ze zróżnicowanej genezy poszczególnych części Parku. W początkowym okresie holocenu morenowe wzgórza (najwyższym z nich jest Rowokół 115 m) i równiny uformowane przez lądolód sąsiadowały z zatoką morską, której granice i wielkość były zależne od faz rozwoju Bałtyku. Na południowych, niskich brzegach zatoki od ok. 10. 000 lata kumulowały się osady organogeniczne, a od strony morza narastała mierzeja, która około 5 000 lat temu zamknęła wylot zatoki.

Obecnie utwory organogeniczne mają miąższość od kilku centymetrów do kilku metrów i dominują wśród nich torfy niskie, częste są także torfy przejściowe a na niewielkich powierzchniach - torfy wysokie. Mierzeja Gardnieńsko-Łebska zbudowana jest z bezwapiennych, skrajnie ubogich troficznie i podatnych na ługowanie piasków, początkowo osadzonych na plaży przez prądy i fale morskie, a następnie przemieszczanych przez wiatry. W lokalnych zagłębieniach mierzei i na brzegach jezior powstały torfy.

Rzeźba

Rzeźba terenu pozostaje w ścisłym związku z jego genezą. Południowa część Parku - Nizina Gardnieńsko-Łebska - jest płaską bagienną równiną wyniesioną na 0,2-2 m n.p.m., nad którą wznoszą się niskie wydmy śródlądowe (tylko wyjątkowo przekraczają wysokość kilkunastu metrów n.p.m., a maksymalnie sięgają do 24 m) oraz morenowy Rowokół (115m n.p.m.).

Krajobraz części mierzejowej jest znacznie bardziej urozmaicony. Od strony morza znajduje się plaża o zróżnicowanej szerokości, a następnie równoległa do brzegu morza wydma wałowa. Za nią rozciąga się kompleks wydm i zagłębień deflacyjnych. Wydmy te klasyfikowane są jako barchany nadmorskie, wydmy barchanowo-łukowe i wydmy łukowe (paraboliczne). Nagie wydmy są przemieszczane przez wiatry w kierunku z zachodu na wschód z prędkością 2-10, a wyjątkowo do kilkunastu m/rok (najszybciej barchany, łukowe do 3 m/rok), natomiast po opanowaniu przez roślinność ulegają stabilizacji. Między wydmami znajdują się różnego kształtu i wielkości obniżenia deflacyjne (rowy, misy, pola), z których piasek jest wywiewany i akumulowany na wydmach. Wydmy w czasie swojej wędrówki zasypują różne starsze formy - lasy, torfowiska a nawet jeziora, zmniejszając w ten sposób ich powierzchnię i dzieląc na mniejsze zbiorniki.

Drzewa obumierają w wyniku odcięcia dostępu powietrza do korzeni pod grubą warstwą piasku a martwe "krzaczki" na wierzchołkach wydm w rzeczywistości są wierzchołkami wysokich drzew. Po przejściu wydmy wyłaniają się szczątki dawnego lasu i dawnych gleb - gleb kopalnych.

Zróżnicowanie gleb jest zależne od substratu, warunków wodnych i wieku. Na wydmach nadmorskich i w bezleśnych obniżeniach deflacyjnych gleby są w inicjalnym stadium tworzenia lub są słabo wykształcone, a w zalesionych zagłębieniach międzywydmowych ze stosunkowo wysokim poziomem wody panują bielice glejowe. Procesy glebotwórcze są często przerywane przez wywiewanie lub akumulację piasku. Bardzo specyficzną formą są gleby kopalne: powstały one w lasach liściastych pierwotnie porastających Mierzeję Gardnieńsko-Łebską, następnie wskutek uruchomionych procesów eolicznych zostały najpierw zasypane przez ruchome piaski, a potem odsłonięte. Na znacznie starszych wydmach śródlądowych uformowały się gleby bielicowe lub bielice żelaziste.

Na Nizinie Gardnieńsko-Łebskiej z utworów organogenicznych powstały rozmaite gleby zabagniane, bagienne i pobagienne, które na znacznych powierzchniach, w wyniku sztucznego odwodnienia, ulegają daleko idącym przekształceniom.

Wody powierzchniowe

W Parku znajdują się cztery jeziora przymorskie. Dwa z nich są eutroficzne: Łebsko (trzecie pod względem wielkości w Polsce: powierzchnia 7.140 ha, głębokość maksymalna 6,3 m, głębokość średnia 1,6 m; oraz Gardno - powierzchnia 2 468 ha, głębokość maksymalna 2,6 m, głębokość średnia 1,3 m. Znacznie słabiej zeutrofizowane są: Dołgie Wielkie - powierzchnia 156,4 ha, głębokość maks. 2,9 m, głębokość średnia 1,4 m; Dołgie Małe - powierzchnia 6,3 ha, głębokość maksymalna 1,7 m, głębokość średnia 0,7 m). Pierwotnie wszystkie jeziora były płytkimi zatokami morskimi, które następnie zostały odcięte od morza mierzejami: Łebsko i Gardno bezpośrednio, natomiast Dołgie Wielkie i Dołgie Małe stanowiły początkowo zatokę jez. Gardno i zostały od niego oddzielone przez nasuwające się ruchome wydmy. Obecnie można śledzić podobny proces odcinania się kolejnego jeziora - Smołdzińskiego - w wyniku zamknięcia zatoki w północno-wschodniej części jez. Gardno. Ponadto istnieje kilka małych zbiorników o zmiennej powierzchni.

W wyniku wlewów wód morskich podczas sztormów, wody jezior Łebsko i Gardno są zasolone. W największym stopniu zaznacza się to w jez. Łebsko, w którego bilansie udział wód morskich sięga 20%, a zasolenie wynosi średnio 0.3% (waha się od 0,012 do 0,795%).

Powierzchnia jezior szybko zmniejsza się ze względu na szybko postępującą akumulację biologiczną i zarastanie od brzegów przez szuwary. Największe ubytki dotyczą jez. Łebsko, które w wyniku rozwoju szuwarów traci rocznie średnio 2,9 ha; jest ono także wypłycane przez piasek nawiewany z wydm, co w połączeniu z akumulacją biologiczną na dnie powoduje przesuwanie linii brzegowej w tempie 0,3-3,0 m/rok.

Przez Park przepływa 7 rzek, z których największymi są Łeba, przecinająca Jez. Łebsko i Łupawa, przepływająca przez jez. Gardno. Sieć hydrologiczną tworzą ponadto liczne rowy odwadniające i kanały, z których największymi są kanał Gardno-Łeba, (Długi - ok. 10 km długości), Łupawa - Łebsko (ok. 7 km długości) oraz Żarnowski.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Park znajduje się w płn. - wsch. części Regionu Pomorskiego (B_P)

Klimat ma tu cechy klimatu morskiego i odznacza się: niewielką amplitudą roczną średnich temperatur miesięcznych (17,9° C), krótką i łagodną zimą z trwającym tylko 50 dni okresem zalegania cienkiej pokrywy śnieżnej, dość krótkim i relatywnie chłodnym latem, dużą sumą opadów (do 700 mm/rok z maksimum w lipcu), wysoką wilgotnością powietrza. Dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie, szczególnie silne w okresie jesienno-zimowym; czynnik ten ma zasadnicze znaczenie w związku z procesami eolicznymi.

Ekosystemy

Zbiorowiska roślinne (ważniejsze):

Zbiorowiska naturalne

Leśne i zaroślowe:

Lasy zajmują 24,7% powierzchni Parku (56% powierzchni lądowej). Podstawowym gatunkiem lasotwórczym jest sosna (80% drzewostanów), która na znacznych powierzchniach została posadzona.

Najważniejszym zespołem leśnym jest nadmorski bór bażynowy (57% powierzchni leśnej), którego występowanie jest ograniczone wyłącznie do Mierzei Gardnieńsko-Łebskiej; charakteryzują go m. in. takie gatunki runa jak listera sercowata, tajęża jednostronna i zimoziół północny. Występują tu trzy podzespoły b. bażynowego, wykształcone zależnie od wilgotności podłoża: chrobotkowy Empetro nigri-Pinetum cladonietosum na glebach suchych, typowy E. n.-P. typicum z dominacją wrzosu i bażyny czarnej na siedliskach świeżych oraz wrzoścowy E. n.-P. ericetosum tetralicis w miejscach podmokłych, odznaczający się udziałem wrzośca bagiennego i gatunków przechodzących z boru bagiennego. Subatlantycki bór świeży występuje na śródlądowych wydmach, głównie w okolicach Żarnowskiej. Bardzo interesujące i rzadkie są niewielkie powierzchniowo lasy z dominacją buka w drzewostanie, np. kwaśna buczyna Luzulopilosae-Fagetum na Sowich Górach - starych wydmach nadmorskich.

Na siedliskach torfowych i podmokłych dość rozpowszechnionym zbiorowiskiem jest brzezina bagienna, głównie w postaci przymorskiej z woskownicą europejską.

Niewielkie powierzchnie zajmują: bór bagienny w specyficznej odmianie nadmorskiej, charakteryzującej się znacznym podobieństwem florystycznym do bażynowego boru nadmorskiego, ols torfowcowy, ols porzeczkowy i łęg jesionowo-olszowy. Ważnym składnikiem szaty roślinnej są zbiorowiska zaroślowe: przede wszystkim zarośla woskownicy (zbiorowisko rzadkie na Pomorzu) oraz łozowiska.

Obecne krajobrazy i roślinność wydm na mierzei są stosunkowo młode. W ciągu ostatnich trzech i pół tysiąca lat ulegały one zasadniczym przekształceniom: od lasów dębowych, które po pożarze (ok. 1900 lat temu) ustąpiły miejsca acidofilnym lasom bukowym a ok. 1500 lat temu pojawiły się bory sosnowe. Lasy na wydmach zostały zniszczone w XVI-XVIII wieku przez człowieka, co doprowadziło do uruchomienia tych ostatnich. Jednym ze śladów dawnych dąbrów są wielkie pnie dębowe, odsłaniane czasem spod piasku plaży przez sztormy

Zbiorowiska nieleśne

Podobnie jak w przypadku lasów, zależnie od podłoża zaznacza się wyraźny podział zbiorowisk na dwie grupy. Na piaskach najważniejszymi pod względem zajmowanej powierzchni są: zespół wydmuchrzycy i piaskownicy Elymo-Ammophiletum oraz zespół kocanek i jasieńca Helichryso-Jasionetum. Pierwszy z ich rozpoczyna sukcesję roślinności na wydmach przednich (m. in. z udziałem honkenii piaskowej) oraz zajmuje wydmy białe - zarówno wałowe w pobliżu plaży, jak i wewnątrz kompleksu wydm ruchomych, natomiast murawa kocanek i jasieńca jest zbiorowiskiem typowym dla wydm szarych, na których ruch piasku jest bardzo ograniczony i gdzie zaczyna się gromadzić próchnica. Z krajobrazem wydmowym związane są także rozmaite zbiorowiska i stadia sukcesyjne w zagłębieniach deflacyjnych. Stosunkowo niewielki areał zajmują bardzo interesujące wrzosowiska z bażyną czarną - w wilgotnych zagłębieniach deflacyjnych Vaccinio uliginosi-Empetretum, a na stromych zboczach wydm - Carici-Empetretum.

Bardzo duże powierzchnie, zwłaszcza wokół jezior, zajmują rozmaite fitocenozy szuwarów właściwych i turzycowych. Pierwsze z nich najczęściej budowane są przez trzcinę Phragmites australis, rzadziej przez oczeretSchoenoplecus lacustris, tatarak Acorus calamus i mannę mielecGlyceria maxima, natomiast drugie - przez duże turzyce - głównie turzycę błotną Carex gracilis lub t. zaostrzoną C. acutiformis.

Roślinność torfowisk wysokich i przejściowych w wyniku długotrwałych odwodnień, eksploatacji i pożarów jest silnie przekształcona. Zbiorowiska mszarne bez większego udziału drzew ograniczone są do bardzo niewielkich powierzchni. Najważniejszym z nich jest mszarnik wrzoścowy Ericetum tetralicis.

Zbiorowiska zastępcze

Półnaturalne

Typowo wykształcone półnaturalne zespoły roślinne zajmują obecnie relatywnie niewielką powierzchnię, znacznie mniejszą niż w czasie utworzenia Parku. Wówczas były to przede wszystkim rozmaite zbiorowiska mokrych łąk (m. in. łąki ostrożeniowej Cirsio-Polygonetum) i pastwisk (m. in. pastwiska sitowego Epilobio-Juncetum effusi na przesuszonych torfach niskich). W wyniku zaniechania użytkowania, w ich miejscu rozwijają się różne fitocenozy ziołoroślowe (np. z dominacją wiązówki błotnej Filipendula ulmaria), wysokich turzyc (np. t. zaostrzonej Carex acutiformis) i traw (trzciny Phragmites australis, różnych gatunków trzcinnika Calamagrostis), zarośli wierzbowych oraz stadia sukcesyjne prowadzące do lasów.

Antropogeniczne

Zbiorowiska antropogeniczne odgrywają obecnie znikomą rolę. Są to przede wszystkim zbiorowiska dywanowe, rozwijające się na miejscach deptanych, oraz inne zbiorowiska ruderalne, związane z zabudowaniami. W przeszłości stosunkowo niewielkie powierzchnie zajmowały zbiorowiska chwastów segetalnych związane z polami uprawnymi.

Flora

Na terenie Parku dotąd stwierdzono występowanie:

• 865 gatunków roślin naczyniowych, w tym 41 objętych ochroną ścisłą i 11 częściowo chronionych. Do najbardziej specyficznych dla Słowińskiego PN należą charakterystyczne dla strefy przymorskiej woskownica europejska Myrica gale i wrzosiec bagienny Erica tetralix . Rosną tu również: malina moroszka Rubus chamaemorus i zimoziół północny Linnaea borealis - przedstawiciele gatunków o borealnym typie zasięgu,

• z innych - m. in. rozmaite gatunki storczykowatych (m. in. kruszczyk rdzawoczerwony), widłaków (m. in. widłaka goździstego i widłaczka torfowego) oraz wszystkich krajowych rosiczek. Ponadto 112 gatunków z flory Słowińskiego PN znajduje się na liście gatunków zagrożonych i ginących Pomorza (np. lnica wonna),a 28 - na czerwonej liście Polski.
• 164 gatunki mchów (w tym 27 torfowców).
• ok. 500 gatunków glonów, które rosną w wodach, na wilgotnych piaskach (ok. 150 gatunków) i na pniach drzew. Kilkadziesiąt gatunków ma tu swe jedyne stanowiska w Polsce.
• Ok. 250 gatunków porostów.
• Kilkaset gatunków grzybów wyższych Macromycetes, z których ponad 130 rośnie na piaskach mierzei, a ponad 200 na glebach organogenicznych.

Chronione rośliny naczyniowe Słowińskiego Parku Narodowego. 

Fauna

Fauna Parku jest bardzo nierównomiernie poznana.

• Najlepiej znana jest ornitofauna, która liczy 257 gatunków (63,8% fauny krajowej), w tym 144 gatunki lęgowe i 20 przypuszczalnie lęgowych. Do najcenniejszych pod względem faunistycznym i ochroniarskim gatunków należą puchacz, bielik, rybołów, orzeł przedni, orlik krzykliwy, włochatka.

• Najliczniejszą grupą, liczącą 140 gatunków, są ptaki wodne i błotne; wśród nich na szczególną uwagę zasługuje jedyny stwierdzony w Polsce udany lęg rybitwy wielkodziobej.
• Fauna ssaków jest nieliczna (39% gatunków krajowych). Wśród nich licznie występują duże ssaki- jelenie, sarny, dziki i lisy. Warte odnotowanie jest występowanie bobra i wydry a w morzu ssaków wodnych - morświnów oraz foki szarej i obrączkowanej.

• W ichtiofaunie (ok. 40 gatunków) dominują pospolite gatunki wód słodkich, jak leszcz, płoć, wzdręga, krąp, karaś, okoń, szczupak i inne. Sporadycznie w Łebsku i Gardnie występuje także objęta ochroną gatunkową ciosa. W wyniku wlewów wód słonych pojawiają się ryby morskie, jak śledź i belona.

Zwierzęta chronione Słowińskiego Parku Narodowego.

Krajobraz i kultura

Powszechnie znanym elementem krajobrazu są ruchome wydmy, które stanowią wizytówkę Parku.

Na ogół uwadze zwiedzających umykają jeziora przybrzeżne, a nieporównanie mniej znane są położone wokół nich i praktycznie niedostępne mokradła i torfowiska. Do utworzenia Parku, na znacznych powierzchniach były one użytkowane jako łąki i pastwiska, a torfowiska - eksploatowane. Obecnie ich roślinność ulega szybkim zmianom po zaniechaniu wykorzystywania gospodarczego.

Nazwa parku pochodzi od kaszubskiej grupy etnicznej, żyjącej wśród bagien - Słowińców, którzy na jego terenie zamieszkiwali najdłużej - ostatnich kilka rodzin do 1945 roku. Obecnie jedną z nielicznych pozostałości po Słowińcach jest Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach - zagroda ze zgromadzonymi w budynkach sprzętami domowymi i narzędziami do pracy. Z innych zabytków kultury na uwagę zasługuje kościół w Smołdzinie z 1632 r. oraz zabytkowa latarnia morska w Czołpinie z 1875 roku.

Otulina Parku

Mimo ustawowego obowiązku (od 1991 r.) nie udało się utworzyć otuliny, choć jej utworzenie jest projektowane.

Zadania ochrony

Cele ogólne utworzenia

Podstawowym celemu tworzenia Parku było zachowanie w niezmienionym stanie krajobrazu i przyrody nadmorskiej środkowego wybrzeża, a w szczególności ochrona unikatowego w Europie kompleksu ruchomych wydm.

Zadania ochrony

W strefach ochrony ścisłej - przede wszystkim nieingerencja w naturalne procesy w celu zachowania ich naturalnej specyfiki i dynamiki. Zadania w strefach ochrony częściowej, w zależności od charakteru obiektu, mają na celu zachowanie obecnych lub przywrócenie dawniejszych walorów; szczegółowe zadania uwzględniające stan współczesny będą sformułowane w przygotowywanym planie ochrony.

Udostępnianie Parku

Regulamin dla zwiedzających Słowiński Park Narodowy

(fragmenty)

• Przyroda Parku podlega całkowitej ochronie
• Park udostępniony jest dla ruchu turystycznego w okresie od 1.05 do 30.09 w godzinach 8.00-21.00, w okresie od 1.10 do 30.04 w godzinach od 8.00 do 16.00.
• W okresie od 1.05 do 30.09 obowiązują opłaty za wstęp do Parku,
• Park można zwiedzać korzystając wyłącznie z oznakowanych szlaków turystycznych. Dopuszczalne jest korzystanie z rowerów, upoważnionych pojazdów z napędem elektrycznym oraz pojazdów zaprzęgowych po wyznaczonych trasach.
• Pojazdy z napędem spalinowym mogą poruszać się wyłącznie po drogach publicznych i oznakowanych dojazdach do parkingów.
• Zorganizowane grupy powinny zwiedzać Park pod opieką przewodnika.
• Na terenie Parku nie wolno:

  • schodzić ze szlaków turystycznych,
  • niszczyć roślin oraz dokonywać zbioru runa leśnego,
  • płoszyć, odławiać i zabijać zwierząt,
  • zanieczyszczać terenu,
  • zakłócać ciszy.
• Biwakowanie dozwolone jest wyłącznie w miejscach dozwolonych,
• Psy należy prowadzić wyłącznie na smyczy,
• Działalność zarobkowamoże odbywać się wyłącznie po uzyskaniu zgody dyrektora Parku,
• Na jeziorach Parku prowadzenie gospodarki rybackiej, klubu żeglarskiego i przewozów pasażerskich odbywa się na warunkach ustalonych z dyrektorem Parku.
• Wędkowanie dopuszczalne jest na wyznaczonych akwenach jezior Gardno i Łebsko, po wykupieniu odpowiednich licencji.
• Nieprzestrzeganie przepisów pociąga za sobą konsekwencje wynikające z przepisów karnych.

Muzeum Parku i pawilony wystawowe

W Muzeum stała wystawa obrazująca przyrodę Słowińskiego PN. Poza główną ekspozycją w Smołdzinie, w Rąbce i w Rowach znajdują się niewielkie filie z sezonowymi ekspozycjami. Przy głównych wejściach w Rąbce, Czołpinie i w Rowach, a ponadto w Muzeum, sprzedaż materiałów informacyjnych o Parku. W Klukach Muzeum Wsi Słowińskiej (skansen).

Edukacja przyrodnicza

Jest realizowana w ramach działalności Muzeum oraz Pracowni Naukowo-Edukacyjnej, mieszczącej się w Dyrekcji SPN w Smołdzinie. Pracownicy Parku prowadzą zajęcia dla młodzieży ze szkół regionu oraz przyjezdnych grup szkolnych i wycieczkowych. Uzupełnieniem są opisy ścieżek dydaktycznych, opracowywane przez Pracownię Naukowo-Edukacyjną.

Informacja użytkowa

Zwiedzanie kompleksu ruchomych wydm najwygodniej zaczynać w Rąbce (parkingi), skąd w sezonie przejazd ok. 3 km elektrycznymi wózkami do udostępnionej do zwiedzania dawnej wyrzutni rakiet (niemiecki poligon doświadczalny z okresu II wojny, potem wyrzutnia rakiet meteorologicznych), a następnie dojście ok. 3 km do wejścia na wydmy. W Rąbce jest także wypożyczalnia rowerów, które można zostawić przy wejściu na wydmy.

Muzeum Przyrodnicze w Smołdzinie tel. (59) 811 72 04 w sezonie czynne codziennie w godz. 10-18, w poniedziałki 9-16, natomiast poza sezonem codziennie 9-15. Latarnia morska w Czołpinie udostępniona do zwiedzania od 1. 06 do 31. 08 w godz. 10-19. Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach tel. (59) 811 73 44 czynne w sezonie w godz. 9-18. W Rąbce nad jeziorem i przy wyrzutni, w Czołpinie, w Klukach, na Rowokole i w Rowach wieże i platformy widokowe.

Liczne biura i punkty informacji turystycznej, w tym: Dyrekcja Parku (Smołdzino, ul. Bohaterów Warszawy 1A, tel (59) 811 72 15) Biuro Informacji Turystycznej (Urząd Gminy Smołdzino, ul. Kościuszki 3, tel. (59) 811 47 15), Biuro Informacji Turystycznej Promocji Miasta (Łeba, Kościuszki 21, (59) 866 25 12), Ośrodek Turystyczny PTTK (Łeba, ul Turystyczna, (59) 866 14 35),

Trasy zwiedzania

Łączna długość szlaków turystycznych w Parku wynosi prawie 140 km. Wsród nich są dwa szlaki główne i kilka pomocniczych - spacerowych i łącznikowych. Sieć ta pozwala poznać najważniejsze typy krajobrazów i ekosystemów Słowińskiego PN.

• Wyjątkowo atrakcyjny szlak czerwony o długości ok. 40 km pozwala poznać wizytówkę Parku - nadmorski krajobraz i przyrodę Mierzei Gardnieńsko-Łebskiej: wydmy ruchome i porośnięte przez wydmową roślinność nieleśną (białej i szarej wydmy) oraz bory nadmorskie, obniżenia deflacyjne z różnymi stadiami rozwoju roślinności od nagiego piasku do boru nadmorskiego, przyrodę brzegu i plaży, a także rozmaite ekosystemy leśne na mokradłach i torfach (wilgotne postaci boru nadmorskiego, brzezinę bagienną i olsy). Odcinek od wyrzutni w pobliżu Rąbki do Czołpina (ok. 20 km, z czego ok. połowa plażą) trzeba pokonać w całości, bez możliwości wycofania się z trasy i noclegu. Z Łeby do podstawy wydm prowadzi także szlak rowerowy.
• Szlak żółty (ok. 38 km) prowadzi przez mniej znaną część Parku: bagna, zalesione wydmy śródlądowe, wzgórza morenowe i wsie wzdłuż południowej granicy Parku. Na trasie m. in. Muzeum Wsi Słowińskiej, Muzeum Parku w Smołdzinie oraz Rowokół - miejsce dawnego kultu pogańskiego. Na długim odcinku trasą szlaku prowadzi znakowana turystyczna trasa rowerowa.
• Szlaki czarne łączą szlaki główne ze sobą lub brzegiem morza.
• Szlaki zielone- spacerowe: Łeba - Rąbka - ruchome wydmy, powrót plażą (17 km, ale wykorzystując szlaki łącznikowe można wybrać krótsze warianty) oraz Rowy - Dołgie Małe -powrót plażą (17 km).

Ścieżki przyrodnicze

• Dla turystów indywidualnych: Rowokół (5 km) - dolina Łupawy i morenowe wzgórze Rowokół - święta góra Słowińców; Latarnia (1 km) - bory sosnowe, latania morska w Czołpinie
• Dla zorganizowanych grup: Klucki Las (5 km) - lasy bukowo-dębowe i bagienne oraz szuwary; Żarnowska(10 km) - bory sosnowe na glebach mineralnych i organicznych, olsy, łęgi, szuwary, nieleśne torfowiska

Historia ochrony

Walory przyrodnicze obszaru obecnego Parku zostały docenione już w pierwszej połowie XIX wieku. Idea utworzenia parku narodowego została zgłoszona przez prof. Władysława Szafera w 1945 r. na pierwszym powojennym zjeździe Państwowej Rady Ochrony Przyrody. Gorącymi orędownikamitej idei byli m. in. prof. Adam Wodziczko, który opracował założenia i wytyczne przyszłego parku, oraz prof. Zygmunt Czubiński, który zaprojektował pierwsze rezerwaty przyrody. Pierwotnie planowane granice obejmowały powierzchnię ok. 32.000 ha i obejmowały również, poza terenami chronionymi obecnie, jezioro Sarbsko, Mierzeję Sarbską (od 1976 rezerwat), Rowokół (obecnie pod zarządem Parku) i pas moren czołowych na zachód od Gardna oraz miejscowości Kluki i Smołdzino. Pierwotnie projektowaną nazwą był Kaszubski Park Narodowy.

23.09.1966 r. Rada Ministrów wydała rozporządzenie w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego z dniem 1.01.1967, jako jedenastego w Polsce. Jego powierzchnia została znacznie okrojona w stosunku do pierwotnych zamierzeń i wynosiła18.069 ha. W latach późniejszych powiększono Park do obecnej powierzchni. Ponadto pod zarządem Parku znajduje się powierzchnia 2827,1 ha (w tym 1260 ha lasów), położona poza jego granicami. Obecnie planowane jest powiększenie Parku do ok. 33 000 ha, w tym 11 000 ha będzie stanowić morze; morska część jest elementem międzynarodowej sieci Bałtyckich Morskich Obszarów Chronionych (BSPA).

Od 1977 Słowiński PN jest objęty światową siecią Rezerwatów Biosfery, a od 1995 znajduje się ponadto na liście obiektów chronionych na mocy Konwencji Ramsarskiej.

Administracja Parku i ważniejsze adresy

• Dyrekcja Słowińskiego PN, ul. Bohaterów Warszawy 1, 76-214 Smołdzino, woj. pomorskie, tel.: (59) 811 73 68, 811 73 39, 811 72 04;
• Muzeum Parku - Smołdzino, ul Mostnika 1 (w pobliżu Dyrekcji), tel. (59) 811 72 04;
• Muzeum Wsi Słowińskiej w Klukach, tel. (59) 811 73 44.

Akty prawne

• Rozporz. Rady Ministrów z dnia 23. 09. 1966 r. w sprawie utworzenia Słowińskiego Parku Narodowego (Dz. U. Nr 42 z 1966 r. poz. 254);
• Zarządz. MLiPD z dn. 10. 11. 1966 r. w sprawie określenia granic Słowińskiego Parku Narodowego i ograniczeń obowiązujących na jego terenie oraz w sprawie zarządzania Parkiem (M. P. nr 66 z 1966 r., poz. 31).

Zagrożenia Parku

Podstawowe zagrożenia przyrody Parku wynikają z presji rekreacyjno-turystycznej, zanieczyszczenia wód i zmian zachodzących w wyniku dawniejszego użytkowania.

• Szacuje się, że od utworzenia Park odwiedziło w sumie ok. 6 mln osób, a obecnie roczna liczba turystów waha się od 350 do 500 tys. osób. W porównaniu z najliczniej zwiedzanymi parkami jest to relatywnie niewiele, ale problemem jest silna koncentracja i napór ruchu w nielicznych miejscach (zwłaszcza w okolicach Łeby i w nieco mniejszym stopniu w Rowach) oraz znikoma odporność biocenoz i siedlisk wydmowych.
• Przyczyną zanieczyszczenia i eutrofizacji wód jezior Łebsko i Gardno są zanieczyszczenia wnoszone przez wpadające do nich rzeki, przed wszystkim Łebę. Eutrofizacja powoduje m. in. przyspieszone zarastanie zbiorników.
• Prawie cała część Parku położona na Nizinie Gardnieńsko-Łebskiej, poza niedostępnymi brzegami jezior, była do niedawna użytkowana, z czym wiązały się długotrwałe odwodnienia. Największe powierzchnie były wykorzystywana rolniczo (głównie jako łąki i pastwiska), a na południe od Jez. Łebsko eksploatowano torf, również na skalę przemysłową. Po utworzeniu Parku zaniechano użytkowania, w wyniku czego nastąpiły zmiany w roślinności, czego konsekwencją z kolei jest m. in. ustępowanie cennych gatunków ptaków (m. in. lęgowego bataliona, brodźca krwawodziobego, kszyka, rycyka, czajki i innych związanych z mokrymi łąkami na torfach). Powierzchnie między wyrobiskami poeksploatacyjnymi są opanowywane przez lekko nasienne drzewa i krzewy, a przesuszenie torfu sprzyja pożarom. Dalsze konsekwencje tych zmian są trudne do przewidzenia.

Źródła informacji

• Miszalski J. 1973. Współczesne procesy eoliczne na Pobrzeżu Słowińskim. Studium fotointerpretacyjne. Doku. Geogr. Inst. Geogr. PAN, Warszawa.
• Ostrowski M., Symonides E. 1994. Słowiński Park Narodowy. Sci&Art., Warszawa.
• Piotrowska H. 1994. Słowiński Park Narodowy. W: Rezerwaty biosfery w Polsce. Red. A. Breymeyer. Polski Komitet Narodowy MaB, Warszawa, s. 129-140.
• Piotrowska H. (red.). 1997. Przyroda Słowińskiego Parku Narodowego. Bogucki Wydawnictwo Naukowe, Poznań-Gdańsk, s. 320.
• Tobolski K. 1987. Holocene vegetational development based on the Kluki reference site in the Gardno-Łeba Plain. Acta Palaeobot. 27, 1: 179-222.
• Wojterski T., Bednorz J. 1982. Pobrzeże Kaszubskie i Słowińskie. Wiedza Powszechna, Warszawa, s. 224.

Łącze internetowe

Adres poczty elektronicznej: e-mail: spn_park@sl.onet.pl

Brak na razie (2001) własnej strony internetowej, podstawowe informacje o Parku znajdują się na stronach innych instytucji:

• Krajowy Zarząd Parków Narodowych - http://www.mos.gov.pl/kzpn/index.htm
• Polski Komitet Narodowy MaB UNESCO -http://ciuw.warman.net.pl/alf/mab/mabtom/slow/mainp.htm
• Instytut Ochrony Środowiska - baza danych "Obszary chronione w Polsce" - http://ciuw.warman.net.pl/alf/ios/baza1/index.pl.html
• Instytut Ochrony Przyrody PAN, baza "Ochrona obszarowa w Polsce" - Parki narodowe - http://botan.ib-pan.krakow.pl/przyroda/parki.htm

Opracowanie

• prof. dr hab. Jacek Herbich, dr Maria Herbichowa - Pracownia Geobotaniki i Ochrony Przyrody, KatedraTaksonomii Roślin i Ochrony Przyrody Uniwersytetu Gdańskiego.
• mapa Parku i rys. wykonane w oparciu o materiały otrzymane od Autora.