Informacje topograficzne

Położenie

Woj. podkarpackie, powiaty: brzozowski, dębicki, krośnieński, robczycko-sędziszowski, strzyżowski; gminy: Brzostek, Domaradz, Frysztak, Jasienica Rosielna, Korczyna, Niebylec, Strzyżów, Wielopole Skrzyńskie, Wiśniowa Wojaszówka. mapa lokalizacyjna

Region fizyczno-geograficzny

Prowincja: Karpaty Zachodnie z Podkarpaciem, podprowincja: Zewnętrzne Karpaty Zachodnie, makroregion: Pogórze Środkowobeskidzkie, mezoregiony: Pogórze Dynowskie oraz Pogórze Strzyżowskie.

Region geobotaniczny

Prowincja: Górska, Środkowoeuropejska, Podprowincja: Karpacka, Dział: Karpaty Zachodnie, Okręg Beskidy, Podokręg Pogórze Fliszowe.

Hipsometria

Najwyższą kulminacją obszaru Parku jest szczyt Suchej Góry o wysokości 586 m n.p.m. (wg innych danych - 591 m n.p.m.) natomiast najniższy punkt położony jest w dolinie Wisłoka na poziomie około 230 m n.p.m.

Dane obiektu

Powierzchnia Parku wynosi 25.784 ha. W obrębie parku około 47,78% powierzchni zajmują lasy, 46,20% - grunty rolne, 0,86% - wody, 2,20% - tereny komunikacyjne oraz 2, 96% pozostałe tereny. Park posiada otulinę.

Prawnie chronione obszary i obiekty przyrodnicze

Budowa geologiczna

Park krajobrazowy pod względem geologicznym położony jest w obrębie Karpat zewnętrznych zbudowanych z utworów fliszowych. W jego obrębie znajdują się wychodnie dwu dużych, nasuniętych płaszczowinowo na siebie jednostek strukturalnych: jednostki śląskiej oraz jednostki podśląskiej, które różnią się od siebie wykształceniem utworów geologicznych. Znaczną, południowo-zachodnią i centralną część obszaru parku obejmującą Pasmo Czarnorzeckie stanowi wychodnia skał wieku kredowego i dolnotrzeciorzędowego należących do jednostki śląskiej. Skały te reprezentowane są przez piaskowce, skały piaskowcowo-łupkowe, łupki a także margle i rogowce. Największe obszarowo wychodnie mają piaskowce odgrywające równocześnie istotną rolę w morfologii obszaru. Są to (od najstarszych):

Odsłonięcie gruboławicowych piaskowców istebniańskich w kamieniołomie w rejonie FrysztakaZarówno piaskowce istebniańskie, jak i piaskowce ciężkowickie są gruboławicowe a nawet bardzo gruboławicowe, zwykle gruboziarniste, często zlepieńcowate. Odsłaniają się w postaci naturalnych form skałkowych stosunkowo licznie występujących w obszarze parku (patrz rzeźba). Struktury sedymentacyjne piaskowców istebniańskich (np. ślady osuwisk podmorskich, kanałów wykorzystywanych przez prądy morskie) a także szczątki flory kopalnej można również obserwować w licznych sztucznych odsłonięciach powstałych w wyniku eksploatacji tych skał.

Na północny wschód od wychodni jednostki śląskiej występują łupki i margle górnokredowe, tzw. margle węglowieckie, należące do jednostki podśląskiej. Tuż poza północno-wschodnią granicą parku, w dolinie Wisłoka zlokalizowana jest wychodnia następnej jednostki Karpat zewnętrznych - jednostki skolskiej.

Jedna ze skałek w rez. "Prządki"W łupkach i marglach jednostki podśląskiej w okolicach Węglówki występują koncentracje węglowodorów, których pozyskiwanie ma w tej miejscowości długie tradycje. Od drugiej połowy XIX wieku prowadzona jest tu eksploatacja ropy naftowej. Przedmiotem tradycyjnej eksploatacji w obrębie pasma górskiego były również piaskowce kredowe, tzw. piaskowce istebniańskie. Ich wydobycie na większą skalę prowadzono ostatnio w większych kamieniołomach położonych po obu stronach przełomu Wisłoka koło Frysztaka. Do występujących w opisywanym regionie, unikatowych form eksploatacji kopalin skalnych należy zaliczyć podziemne wydobycie piaskowców prowadzone w okresie przedwojennym (a miejscami jeszcze do niedawna) w licznych sztolniach zlokalizowanych w okolicach Królewskiej Góry, Suchej Góry i Węglówki.

Rzeźba

Głównym elementem morfologicznym Parku jest rozczłonkowane na szereg wzniesień Pasmo Czarnorzeckie, którego wysokość bezwzględna sięga 450-590 m n.p.m., natomiast względna - nad doliną Wisłoka - 200-300 m. Pasmo ma rozciągłość NW-SE. W kierunku południowo-wschodnim jego stoki opadają bezpośrednio do doliny Wisłoka, natomiast ku północy pasmo przechodzi w podrzędne grzbiety stopniowo obniżające się. W zachodniej części obszaru parku, w okolicach Frysztaka dolina Wisłoka tworzą odcinek przełomowy pomiędzy zachodnim krańcem Pasma Czarnorzeckiego, a niższym wzniesieniem Kopanina na przedłużeniu tego Pasma. Przełom ten zwany jest Bramą Frysztacką.

Budowa geologiczna, a przede wszystkim zróżnicowanie wykształcenia geologicznego utworów fliszowych, decyduje o morfologii obszaru parku. Wzniesienia zbudowane są z kompleksów piaskowców istebniańskich oraz ciężkowickich. Piaskowce istebniańskie tworzą najwyższe kulminacje Pasma Czarnorzeckiego, podczas gdy wychodnie piaskowców ciężkowickich znaczone są występowaniem stromych wzniesień na południowo-zachodnim jego przedpolu.

Skałki należące do grupy ''Prządek''Piaskowce istebniańskie i ciężkowickie tworzą liczne naturalne skałki na terenie parku. Do najciekawszych i najbardziej znanych należy grupa skałek o nazwie Prządki. Zbudowana jest z piaskowców ciężkowickich i składa się z kilkunastu baszt i ambon skalnych o wysokości do 20 m oraz zespołów niższych skałek występujących na grzbiecie w ciągu o długości około 1 km. Trzy grupy skałek o podobnych kształtach i rozmiarach - grzęd, baszt, ambon i zespołów o charakterze labiryntów - występują na przedłużeniu grzbietu Prządek, w rejonie zamku Kamieniec i na połnocny zachód od niego. Ściany i baszty skalne o wysokości do 20 m występują też na grzbiecie stanowiącym południowo-wschodnie przedłużenie grzbietu Prządek. Rozproszone formy skałkowe - głównie ściany i ambony - występują w tym samym pasie wychodni piaskowców ciężkowickich około 10 km na południowy zachód od Prządek, w okolicach Łączek i Pietruszej Woli.

Nieco mniejsze, lecz równie oryginalne morfologicznie grupy form skałkowych zbudowanych z piaskowców istebniańskich, występują na grzbiecie Herby (na zachodnim krańcu pasma) a także w rejonie Komborni, tuż poza wschodnią granicą parku. Skałki na grzbiecie Herby mają kształt progów, ambon i grzęd o wysokości do 7 m. Występują w kilkunastu zespołach na długości około 2 km. W rejonie Komborni występuje kilka grup skałkowych - głównie ambon, baszt i progów skalnych o zróżnicowanych kształtach i wysokości od kilku do 20 m - chronionych w formie czterech pomników przyrody.

Formy rzeźby skałek piaskowcowych w grupie ''Prządki''Na uwagę zasługują formy mikrorzeźby powierzchni skałek - jamki, bruzdy, żłobki, nieregularne zagłębienia. Niekiedy podkreślają one struktury osadów (np. bruzdy wzdłuż granic ławic), często jednak zależne są głównie od procesów erozyjnych na ścianach skalnych (pionowo lub stromo pochylone żłobki).

W obrębie parku zinwentaryzowano 14 pseudokrasowych jaskiń i schronisk skalnych powstałych głównie w wyniku procesów wietrzeniowo-erozyjnych w obrębie skałek piaskowcowych. Najdłuższą jaskinią jest Mohutna Szczelina o długości 21 m. Do ciekawych elementów rzeźby antropogenicznej należą podziemne wyrobiska, głównie sztolnie powstałe w rezultacie eksploatacji piaskowców płytowych, występujące licznie na wychodniach piaskowców istebniańskich, zwłaszcza w okolicy Królewskiej Góry i Suchej Góry. Najdłuższe sztolnie osiągają długość 50 m.

Gleby

Utwory skalne przeważającej części obszaru parku przykryte są niezbyt grubą, zazwyczaj kilkumetrową warstwą osadów zwietrzelinowych, w ukształtowaniu których, obok czynników wietrzeniowych, znaczną rolę odegrały procesy grawitacyjnego spełzywania oraz osuwania się po zboczu. Na tych osadach wykształciły się gleby szkieletowe pokrywające przeważającą część obszaru. Największą powierzchnie w parku zajmują gleby brunatne, wytworzone z piaskowców i łupków krośnieńskich. Mady rozpowszechnione są w dolinie Wisłoka i większych potoków. W zabagnionych dolinkach mniejszych potoków występują gleby mułowo-glejowe.

Wody powierzchniowe

Park leży całkowicie w dorzeczu Wisłoka, którego dolina otacza główną część jego obszaru z trzech stron - od południa, zachodu i północy. Główny dział wód w obszarze parku, którym jest Pasmo Czarnorzeckie, oddziela dorzecze odcinka Wisłoka położonego powyżej frysztackiego przełomu tej rzeki od dorzecza niższego odcinka tej rzeki i jego dopływu - Stobnicy. Południowo-zachodnie stoki Pasma Czarnorzeckiego odwadniane są przez liczne, lecz krótkie cieki spływające bezpośrednio do wyższego odcinka Wisłoka. Natomiast północne stoki tego pasma oraz rozwinięte w tej części mniejsze grzbiety odwadniane są przez cieki, które zbiegają się w dwie większe strugi: Wysoką spływająca bezpośrednio do Wisłoka i Krościenkę - dopływ Stobnicy.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Obiekt znajduje się we wsch. części Regionu Karpackiego (GK).

Park krajobrazowy leży w zasięgu głównie piętra klimatycznego umiarkowanie ciepłego charakteryzującego się średnią roczną temperaturą powietrza 6-8° C. Tereny położone powyżej 500 m n.p.m. cechuje klimat umiarkowanie chłodny o średniej rocznej temperaturze 4-6° C. Pogórze Strzyżowskie posiada dwa typy mezoklimatu:

  1. typ chłodnych i wilgotnych den dolin i kotlin, z częstymi mgłami radiacyjnymi, wcześnie rozpoczynającymi się i długo utrzymującymi się przymrozkami oraz częstymi inwersjami temperatur powietrza;
  2. typ suchych i ciepłych stoków oraz niskich wierzchowin, z nieco wyższymi temperaturami, mniejszą liczbą dni z przymrozkami i brakiem mgieł radiacyjnych.

Zróżnicowanie mezoklimatyczne decyduje o rozmieszczeniu zbiorowisk roślinnych. Łęgi i wilgotne grądy z licznymi gatunkami górskimi występują w dnach dolin i potoków, tam gdzie występują wilgotniejsze i chłodniejsze siedliska. Na zboczach i wierzchowinach rozwijają się zbiorowiska przywiązane do bardziej suchych i cieplejszych siedlisk.

Niskie sumy opadów w dolinach rzek należy wiązać z istnieniem zjawiska cienia opadowego. Okres zalegania pokrywy śnieżnej w dolinach jest krótszy (70 dni) niż w wyższych położeniach.

Na obszarze Pogórza Strzyżowskiego przeważają wiatry z kierunku zachodniego i południowego. Wiatry południowe o typie fenu, cechują się znacznymi prędkościami, na przykład na wierzchowinach przekraczają 15 m/sek. Wpływają one przesuszająco na gleby, wzmagają także transpirację zimową zachowujących szpilki drzew iglastych.

Ekosystemy

Charakter rzeźby, gleby oraz klimat determinują strukturę krajobrazu Parku. Głównym jego komponentem są lasy porastające z reguły grzbietowe i wyżej położone stokowe partie garbów (48% powierzchni) oraz użytki rolne (46%), które wchodzą niekiedy nawet na grzbiety wzniesień, tworząc z lasami atrakcyjną kompozycję krajobrazową.

Las późną jesieniąDominującym zespołem leśnym są różne postacie grądu Tilio-Carpinetum. Fitocenozy tego zespołu rozdzielają się na dwie formy wysokościowe (wyższych i niższych położeń), przy czym obydwie rozwijają się w wariancie bukowym. Znamienną cechą zbiorowisk leśnych tej części Pogórzy jest wyraźnie zaznaczający się udział jodły Abies alba - gatunku przywiązanego do podłoża fliszowego. Płaty buczyny karpackiej występują rzadziej, zajmując mniejsze powierzchnie od grądów. Jako zbiorowiska ekstrazonalne dla tego obszaru rozwijają się lokalnie na stromych zboczach o ekspozycji północnej oraz w chłodnych dnach głęboko wciętych potoków. W zbiorowiskach Pień obumarłego drzewatych zaznacza się niekiedy udział związanej z "Odcinkiem Fliszowym" miesiącznicy trwałej Lunaria rediviva, co pozwala wyróżnić dodatkowo podzespół Dentario glandulosae-Fagetum lunarietosum. Podobnie jak buczyny, niewielkim udziałem powierzchniowym i lokalnym występowaniem charakteryzują się zbiorowiska łęgowe należące do związku Alno-Padion. Jednostkę tę reprezentują zbiorowiska przejściowe pomiędzy zespołami Ciraceo-Alnetum i Carici remotae-Fraxinetum oraz, o wiele rzadszy nadrzeczny łęg wierzbowo-topolowy Salici-Populetum. Rzadkie są tu także bory mieszane Pino-Quercetum. Na szczególną uwagę zasługują łąki rzędu Rezerwat "Kamera"Molinietalia, gdzie występują stanowiska zimowita jesiennego Colchicum autumnale.

Zbiorowiska roślinne parku wykazują zróżnicowanie na warianty wysokościowe z dominacją niektórych gatunków drzew. Fitocenozy leśne o charakterze zbliżonym do naturalnego, z najlepiej zachowanymi drzewostanami, objęte zostały ochroną w rezerwatach przyrody: Góra Chełm (155,40 ha), Herby (145,9 ha), Prządki im. H. Świdzińskiego (13,63 ha).

Flora

Niewielka wysokość bezwzględna sprawia, że wśród gatunków górskich nie odnotowano żadnego o charakterze wysokogórskim. Elementy górskie reprezentowane są przez gatunki reglowe i sporadycznie pogórskie. Do pierwszych można zaliczyć: jodłę, jawora Acer pseudoplatanus, olszę szarą Alnus incana, żywca gruczołowatego Dentaria glandulosa, parzydło leśne Aruncus sylvestris, szałwię lepką Salvia glutinosa, paprotnik kolczysty Polystichum aculeatum, paprotnik Brauna P. braunii, paprotnik ostry P. lonchitis.

Bluszcz pospolityWawrzynek wilczełykoParzydło leśneKukułka (storczyk) plamistaSkrzyp olbrzymi

Grupę roślin podgórskich reprezentują skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia i cebulica Scilia bifolia. Interesującymi przedstawicielami flory są gatunki, które osiągają w polskiej części Karpat zachodnią lub wschodnią granicę występowania.

Cis pospolityŻywiec gruczołowatyWidłak jałowcowaty

Gatunki "wschodnie" reprezentuje sałatnica leśna Aposeris foetida, a także cebulica dwulistna Scilla bifolia, której główny rejon występowania w obrębie polskich Karpat położony jest na wschód od doliny Dunajca. Spośród przedstawicieli roślin "zachodnich" odnotowano jedynie brzozę czarną Betula obscura. Gatunek ten występuje tutaj dość często - posiada bowiem co najmniej kilkanaście stanowisk. Drzewa w Parku reprezentowane są wyjątkowo licznie - 45 gatunków.

Kopytnik pospolityPierwiosnek wyniosłyŚnieżyca wiosennaSromotnik bezwstydny

Na terenie parku stwierdzono występowanie 40 gatunków roślin chronionych. Objęte całkowitą ochroną to m.in.: cis pospolity Taxus baccata, tojad mocny Aconitum firmum, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, skrzyp olbrzymi Equisetum telmateia, widłak jałowcowaty Lycopodium annotinum, zimowit jesienny Colchicum autumnale, kruszczyk szerokolistny Epipactis helleborine, buławnik Cephalanthera longifolia, śnieżyca wiosenna Leucoium vernum, widłak wroniec Huperzia selago, bluszcz pospolity Hedera helix. Spośród chronionych grzybów występuje tu sromotnik bezwstydny Phallus impudicus.

Konwalia majowaZimowit jesiennyPaprotka zwyczajna

Gatunki roślin objęte ochroną częściową reprezentują na terenie Parku: paprotka zwyczajna Polypodium vulgare, pierwiosnka wyniosła Primula elatior oraz gatunki pospolite, jak: konwalia majowa Convallaria majalis, kopytnik pospolity Asarum europaeum, marzanka wonna Galium odoratum.

5 gatunków chronionych roślin naczyniowych jest zagrożonych wyginięciem. Są to: buławnik wielkokwiatowy Cephalanthera damasonium (kategoria R), buławnik mieczolistny C. Longifolia (kategoria V), kukułka plamista Dactylorhiza maculata (kategoria V), żłobik koralowy Corallorhiza trifida (kategoria V), storczyk samczy Orchis morio (kategoria V).

Fauna

Na terenie parku stwierdza się rozród około 226 gatunków kręgowców, w tym: 36 gatunków ryb, 18 gatunków płazów, 6 gatunków gadów, ponad 50% krajowej liczby ssaków i 47% awifauny lęgowej. Spośród odnotowanych taksonów 176 objęte jest prawną ochroną gatunkową. Liczne z nich umieszczone zostały w Polskiej Czerwonej Księdze Zwierząt (1992). Są to m.in.: traszka karpacka Triturus montandoni, bocian czarny Ciconia nigra, orlik krzykliwy Aquila pomarina, puchacz Bubo bubo, żołna Merops apiaster, wilk Canis lupus, wydra Lutra lutra i ryś Lynx lynx. Przez teren Parku przebiegają granice zasięgu 17 kręgowców lądowych.

WilkRyśBociany czarne

Orlik krzykliwyŻołnaPuchacz

Z rzadkich bezkręgowców występują w parku: jelonek rogacz Lucanus cervus, kozioróg dębosz Cerambyx credo, 26 gatunków biegaczy, 19 gatunków trzmieli i motyli podlegających ochronie, jak np.: paź żeglarz Iphiclides podalirius i paź królowej Papilio machaon.

Licznie reprezentowane są także chronione płazy, jak na przykład: ropucha szara Bufo bufo, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus, kumak górski Bombina variegata, kumak nizinny B. bombina, rzekotka drzewna Hyla arborea.

Traszka karpackaRopucha szara

Kozioróg dębosz Jelonek rogacz

Paź żeglarz Paź królowej

Krajobraz i kultura

W parku, obok dominujących w krajobrazie elementów przyrodniczych, w tym form skałkowych, występują również obiekty kulturowe. Na charakter kulturowy krajobrazu parku wywarło wpływ osadnictwo, którego początki, na tym terenie, sięgają X w. Jedną z najstarszych miejscowości parku jest Frysztak. Jego historia Widok na rezerwat ''Prządki'' spod zamku ''Kamieniec''sięga XII w. Od 1360 r. do XV w. był własnością królewską, później stał się własnością prywatną. Prawa miejskie Frysztak utracił w 1932 r. W latach II wojny światowej (1941-1942) były tu dwa niemieckie obozy pracy przymusowej oraz getto. Od lipca 1944 r., miejscowość ta znajdowała się na linii frontu przez 6 miesięcy. Po wojnie Frysztak został odbudowany i rozbudowany. Znajdują się tu pozostałości zespołu dworskiego, a mianowicie: spichlerz drewniany, stajnia, drewniany dom z XVIII w., oraz podworski park krajobrazowy z poł. XIX w.

Drugą miejscowością znaną od XV w. jest Węglówka. Położona w dolinie rzeki Wysokiej jest otoczona Okolice zamku ''Kamieniec''czterema zalesionymi wzgórzami. Niegdyś wypalano tu węgiel drzewny. Przy kościele nad potokiem rośnie około 1000 - letni dąb, o obwodzie w pierśnicy 870 cm i wysokości 18 m, zwany też "Dębem Pogańskim", uznany za pomnik przyrody w 1953 r. Na przykościelnym cmentarzu znajduje się obelisk, z angielskimi napisami, upamiętniający datę śmierci admirała H. Nelsona (1805). Ponadto w rejonie Węglówki obiektami zabytkowymi są powierzchniowe urządzenia do czerpania ropy naftowej zwane wahaczami. Swoistym zabytkiem techniki są również sztolnie po eksploatacji piaskowców, zachowane w okolicach Węglówki a także Suchej Góry i Królewskiej Góry. Te pierwsze są chronione jako pomnik przyrody.

W krajobrazie południowo-wschodniej części parku dominują ruiny zamku Kamieniec koło Odrzykonia, wzniesionego w XIV w. Obiektami zabytkowymi parku są również cerkwie w Rzepniku, Bonarówce i Oparówce oraz kościół z cmentarzem w Łączkach Jagiellońskich, a także XVIII i XIX-wieczne zespoły pałacowe lub dworskie w Bratkówce, Łękach Strzyżowskich i Kobylu.

Mury zamku ''Kamieniec''Od najdawniejszych czasów wpływ na tereny leżące obecnie w granicach parku wywierał Strzyżów. Za czasów Kazimierza Wielkiego stanowił on duży ośrodek rzemieślniczo-handlowy. W 1481 r. Strzyżów uzyskał prawa miejskie. Od XVI w. przeżywał on swój najbujniejszy rozwój. Miejscowość była znana z wyrobów tkackich, produkcji saletry, foluszy i blichów, kwitł tu ożywiony handel z Rusią i Węgrami. W XVI w. Strzyżów był ośrodkiem reformacji. W Strzyżowie zachował się kościół parafialny z początków XV., rozbudowany w XVIII w, dzwonnica z XV w. przekształcona w 2 połowie XIX w., synagoga z 2 poł. XVIII w., kaplica cmentarna z 2 poł XIX w. oraz plebania z 1884 r.

Otulina

Otulina Parku zabezpiecza nieco ponad połowę jego granic i ma pow. 27.971 ha. Pozostałą część granic zabezpieczają 3 obszary chronionego krajobrazu. W otulinie znajduje się rezerwat "Kamera".

Zadania obiektu

Ochrona naturalnej, pogórskiej morfologii nadającej specyficzny charakter krajobrazowi obszaru wraz z jego wartościami przyrodniczymi i kulturowymi, w szczególności zaś ochrona:

Udostępnianie obiektu

Regulamin dla zwiedzających

Na terenie parku krajobrazowego obowiązuje odrębny regulamin oraz zasady określone w art. 26a ustawy o ochronie przyrody z 1991 r. (przed nowelizacją art. 37).

Trasy zwiedzania

W pobliżu grupy skałkowej Prządki, biegnie droga relacji Krosno-Strzyżów, przecinająca Pasmo Czarnorzeckie w sąsiedztwie jego najwyższych wzniesień - Suchej Góry i Królewskiej Góry i przechodząca dalej przez wieś Węglówka. Do zwiedzania na terenie parku udostępniony jest rezerwat Prządki z najatrakcyjniejszą krajobrazowo grupą skałkową Pogórza oraz ruiny zamku Kamieniec koło Odrzykonia. Penetrację parku umożliwiają także szlaki turystyczne. Szlak oznaczony kolorem niebieskim biegnie z Dębicy. W parku jeden jego odcinek prowadzi przez Górę Chełm, a drugi - grzbietem Pasma Czarnorzeckiego przez Klonową Górę, Łysą Górę i Królewską Górę do Czarnorzek. Szlak zielony, biegnący ze Strzyżowa, wiedzie grzbietem Brzeżanki, Czarnym Działem, Królewską Górą do Kamieńca i dalej do Krosna. Szlak czarny łączy grzbiet Czarnego Działu z Podzamczem.

Miłośnikom turystyki rowerowej Zarząd Zespołu Parków Krajobrazowych w Krośnie proponuje dwie trasy rowerowe, prowadzące wzdłuż dróg i szlaków turystycznych, opisane w specjalnie wydanym przewodniku rowerowym. Jedna trasa o nazwie "Wokół Kamieńca i Prządek" wiedzie w granicach parku przez Podzamcze, Suchą Górę, Czarnorzeki i Dział - ku Komborni, zaś druga trasa, nazwana "Śladami Zamieszańców", biegnie z Odrzykonia przez Wólkę Bratkowską, Rzepnik, Węglówkę z powrotem do Odrzykonia.

Edukacja przyrodnicza

Zarząd Karpackich PK w Krośnie, któremu administracyjnie podlega Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy, a także Jaśliski PK, Ciśniańsko-Wetliński PK, i PK Doliny Sanu, wyróżnia się dynamicznie prowadzoną działalnością edukacyjną. Wydaje foldery, przewodniki po ścieżkach przyrodniczych ("Czarnorzeki - Dział", "Przy zamku Kamieniec"), przewodniki po trasach rowerowych ("Rowerem po Czarnorzecko-Strzyżowskim Parku Krajobrazowym"), mapy turystyczno-przyrodnicze (Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy, 1:50 000), a także liczne materiały informacyjne dotyczące na przykład rezerwatów, pomników przyrody, ochrony płazów, gospodarstw ekologicznych, infrastruktury narciarskiej w parkach krajobrazowych. W sali dydaktyczno-edukacyjnej Zarząd organizuje wykłady, głównie dla dzieci i młodzieży, z zakresu ochrony przyrody oraz na temat funkcjonowania parków krajobrazowych.

Ścieżki dydaktyczne

W parku wyznaczono i oznakowano, a także opisano w opublikowanych przewodnikach 2 ścieżki przyrodnicze: "Czarnorzeki-Dział" oraz "Przy zamku Kamieniec".

Informacja użytkowa

Park odznacza się dogodną dostępnością komunikacyjną. Z północy na południe prowadzą trzy drogi, do miasta przemysłowego Krosna, tworzące system szlaków komunikacyjnych wraz z przecinającymi park podrzędnymi drogami o nawierzchni utwardzonej oraz drogami i ścieżkami leśnymi, a także drogami biegnącymi wzdłuż granic parku. Do najważniejszych połączeń komunikacyjnych, udostępniających obszar Parku wraz z jego najcenniejszymi elementami przyrodniczymi, należy droga relacji Krosno-Strzyżów. W punktach wejściowych na teren Parku oraz do rezerwatów umieszczono wielkoformatowe tablice informacyjne.

Historia ochrony

Czarnorzecko-Strzyżowski Park Krajobrazowy został utworzony w 1993 r. na terenach trzech sąsiadujących z sobą województw: rzeszowskiego, krośnieńskiego i tarnowskiego, obejmując obszar 25.784 ha. Równocześnie z powołaniem parku krajobrazowego utworzono otulinę, której powierzchnia pierwotnie wynosiła 34.392 ha, a obecnie 27.971 ha. Od 1999 r. park znajduje się w granicach województwa podkarpackiego.

Administracja Parku

Zarząd Karpackich Parków Krajobrazowych, 38-400 Krosno ul. Bieszczadzka 1.

Akty prawne

Rozporządzenie nr 11/93 wojewody rzeszowskiego z dn. 16 marca 1993 r., rozp. nr 15/93 wojewody krośnieńskiego z dn. 7 kwietnia 1993 r., rozp. nr 6/93 wojewody tarnowskiego z dn. 23 lipca 1993 r.

Zagrożenia Parku

Teren parku, szczególnie wyraźnie w obrębie przełomowego odcinka Wisłoka, poddawany jest oddziaływaniu czynników zaburzających środowisko przyrodnicze. Jedną z przyczyn są zaburzenia systemu obiegu wody w pokrywach zwietrzelinowych stoków, wywołane lokalizacją na terenach leśnych grawitacyjnych, stokowych ujęć wody, na potrzeby rolnictwa (bytowe i produkcyjne). Są to pojedyncze ujęcia indywidualne, a także zbiorowe. Jedno ujęcie zbiorowe zaopatruje w wodę około 30 gospodarstw. Kolejną grupą czynników szkodotwórczych są zanieczyszczenia gazowe i pyłowe powietrza atmosferycznego. Brama Frysztacka stwarza warunki do intensywniejszego przepływu mas powietrza, częste w regionie również feny. Duże ośrodki przemysłowe, jak: Rzeszów, Krosno, tradycyjnie związane z przemysłem naftowym Jasło oraz oddalone - Połaniec i Koszyce, decydują o obecności zanieczyszczeń nad terenem parku. Szczególnie duże ładunki zanieczyszczeń są przenoszone w sezonie grzewczym ze źródeł lokalnych. Zanieczyszczenia w postaci suchej lub aerozoli osadzają się na igłach i liściach, wnikają także do ich wnętrza. Wiatry wywołują zwiększoną transpirację drzew, zwiększają wchłanianie gazowych zanieczyszczeń powietrza poprzez aparaty szparkowe do liści i igliwia drzew.

Patologiczne zmiany występują w drzewostanach iglastych, rzadziej liściastych. Symptomami tych oddziaływań są:

Zagrożeniem dla skałek i grup skałkowych jest nadmierny ruch turystyczny wkraczający niekiedy - w przypadku Prządek - bezpośrednio na ich teren. Ze względu na ochronę naturalnych powierzchni skalnych wykluczony jest zwłaszcza alpinizm - wspinaczka sportowa uprawiana na ścianach skałek.

Potencjalnym zagrożeniem może być rozwój eksploatacji kopalin skalnych oraz inna działalność przemysłowa na terenie parku.

Źródła informacji

Łącze internetowe

Zespół Karpackich Parków Krajobrazowych w Krośnie - http://www.zzkpk.expoplus.pl/

Opracowanie