Informacje topograficzne

Położenie administracyjne

Woj. pomorskie, powiat pucki, gminy: Władysławowo, Jastarnia, Hel, Puck, Krokowa, Kosakowo. Sąsiaduje na zachodzie z Nadmorskim Obszarem Chronionego Krajobrazu, który z kolei łączy się z rez. Mierzeja Sarbska. Park prawie w całości znajduje się na terenie LKP "Lasy Oliwsko-Darżlubskie". mapa lokalizacyjna

Region fizyczno-geograficzny

Prowincja: Niż Środkowoeuropejski, podprowincja: Pobrzeża Południowobałtyckie, makroregion: Pobrzeże Kaszubskie, mezoregion: Pobrzeże Gdańskie.

Region geobotaniczny

Prowincja: Niżowo-Wyżynna, Środkowoeuropejska, Dział: Bałtycki, Poddział: Pas Równin Przymorskich i Wysoczyzn Pomorskich, Kraina: Brzeg Bałtyku, Okręg Środkowy.

Hipsometria

Maks. 61,4 m n.p.m., min. 0,00 m n.p.m.

Dane obiektu

Powierzchnia 18.804 ha (w tym pow. lądowa 7.452 ha i wody Zatoki Puckiej 11.352 ha), otulina 17.540 ha. W lądowej części Parku 3.518 ha (47%) zajmują lasy, a 1.285 ha (17%) - użytki rolne.

Prawnie chronione obszary obiekty przyrodnicze

Rezerwaty przyrodyRezerwat Dolina Chłapowska

Na terenie Parku 7 rez. zatwierdzonych: Białogóra, Piaśnickie Łąki, Przylądek Rozewski, Beka, Widowo, Słone Łąki, Dolina Chłapowska (Rudnik).

W otulinie 3 rez. (Babnica, Zielone im. dr Jadwigi Stasiak oraz Bielawa utw. z połączenia i powiększenia rezerwatów - Moroszka Bielawskiego Błota i Woskownica Bielawskiego Błota). 3 projektowane (Rosettowe Buki, Lisi Jar, Rzeczne Łąki).

Planowane użytki ekologiczne

w tym np. Długosz Królewski w Wierzchucinie dla ochrony obfitego stanowiska długosza królewskiego, Rewskie Błota dla ochrony rzadkich gatunków roślin i zwierząt.

Pomniki przyrody (wybrane)Aleja lipowa z Osłonina do Rzucewa

Budowa geologiczna i rzeźba

Brzeg zalewany - rez. BekaBudowa geologiczna i rzeźba Parku są zróżnicowane ze względu na złożoną i odmienną genezę poszczególnych jego części. Najwyżej wyniesione (do ponad 60 m n.p.m.) części (Kępa Pucka i Kępa

Swarzewska) są wysoczyznami morenowymi powstałymi w czasie ostatniego zlodowacenia, a pod utworami plejstoceńskimi znajdują się utwory starsze, odsłaniane miejscami na wysokich i urwistych klifach, Brzeg wydmowynp. w rezerwacie Przylądek Rozewski.

Wydmowa część położona na zachód od Jastrzębiej Góry (Mierzeja Kaszubska) oraz półwysep Hel (Mierzeja Helska) powstały w wyniku twórczej działalności morza z piasku przyniesionego przez Aktywny klif w Chłapowieprądy i fale, a następnie transportowanego przez wiatr. Wysokość najwyższych wydm przekracza 20 m n.p.m. Ujścia pradolin (Płutnicy i Redy-Łeby - rezerwat Beka) oraz fragment brzegu we Władysławowie (rezerwat Słone Łąki) są niskie, zatorfione, bagniste i zasolone wskutek zalewania przez wody morskie w czasie silnych sztormów. Dzięki temu zróżnicowaniu na obszarze Nadmorskiego PK znajdują się wszystkie znajdujące się w Polsce typy brzegu - klifowy, wydmowy i zalewowy.

Gleby

Gleby są bardzo zróżnicowane ze względu na rozmaitość substratów. Na gliniastych wysoczyznach morenowych powstały różne gleby brunatnoziemne, na piaskach wydmowych - inicjalne, słabo wykształcone i bielicoziemne, a na torfach - rozmaite gleby bagienne i pobagienne (zob. Piaśnickie Łąki, Białogóra, Beka, Przylądek Rozewski).

Wody powierzchniowe

Plaża żwirowo-kamienistaNajwiększą część Parku zajmuje Zatoka Pucka Wewnętrzna - północno-zachodnia część Zatoki Gdańskiej, oddzielona od niej piaszczystą ławicą nazywaną Ryfem Mew albo Rybitwią Mielizną (ciągnącą się od Rewy do Kuźnicy). Średnia głębokość Zatoki wynosi 3,5 m, a w najgłębszym miejscu osiąga 9,7 m. Głębokość wody na Ryfie Mew nie przekracza 2 m, a w wielu miejscach wynosi poniżej 0,5 m, dzięki czemu przy niższych stanach wody w Zatoce ławica wyłania się na powierzchnię. Do Zatoki Puckiej wpadają niewielkie rzeki - Zagórska Struga, Reda (zob. rez. Beka), Płutnica i Gizdepka, a do otwartego morza - Czarna Wda, Piaśnica (zob. rez. Piaśnickie Łąki) i Karwianka. Ważnym elementem sieci hydrograficznej są bardzo liczne rowy i kanały odwadniające.

Klimat

Strefa umiarkowana, klimat przejściowy. Park znajduje się w płn.-wsch. części Regionu Pomorskiego (Bp) i płn. części Krainy Gdańskiej (Bg).

Generalnie klimat morski, ale lokalnie wyraźnie zróżnicowany na klimat krainy otwartego morza i wybrzeża Zatoki Gdańskiej. W pierwszej z nich odznacza się on niewielką roczną amplitudą średnich temperatur miesięcznych (17,9oC), krótką i bardzo zmienną zimą, krótkim i chłodnym lecie (śr. temp. lipca 17oC, długą i pogodną jesienią, silnymi wiatrami i wysokimi opadami (do 630 mm/rok). Nad Zatoką wiatry są znacznie słabsze, średnie temperatury w lecie o 1oC wyższe, opady dużo mniejsze (528 mm/rok).

Ekosystemy

Zbiorowiska roślinne naturalne (ważniejsze):

Rezerwat BiałogóraZróżnicowanie roślinności naturalnej jest odzwierciedleniem rozmaitości warunków siedliskowych i jest znakomicie ilustrowane przez mapę potencjalnej roślinności naturalnej. W roślinności rzeczywistej największe powierzchnie na wydmach zajmuje bór nadmorski w pełnym zróżnicowaniu wilgotnościowym (najsuchszy -chrobotkowy, typowy - z krzewinkami i wilgotny z wrzoścem bagiennym), natomiast znacznie mniejsze - acidofilny las dębowo-brzozowy i acidofilny las bukowo-dębowy. W obniżeniach międzywydmowych są wilgotne postaci boru nadmorskiego lub bór bagienny. Lokalnie na niewielkich powierzchniach występują inne zbiorowiska, np. na glinach morenowych lasy bukowe i dąbrowy, na bagnach - olsy.

Strefowość roślinności wydmowejBardzo ważne są nieleśne zbiorowiska wydmowe - na białej wydmie zespół piaskownicy i wydmuchrzycy, a na w. szarej - zespół kocanek i jasieńca. Murawy białej i szarej wydmy odznaczają się występowaniem specyficznych gatunków związanych z piaskami wydmowymi jak np. piaskownica zwyczajna, wydmuchrzyca piaskowa i turzyca piaskowa, a także nadmorskich psammofilnych form gatunków pospolitych w głębi lądu, jak np. odmiana nadmorska fiołka trójbarwnego. Cennym ich uzupełnieniem są wrzosowiska z bażyną czarną. Zbiorowiska naturalne Parku prezentują też znajdujące się na jego terenie rezerwaty, np. Piaśnickie Łąki, Białogóra, Rozewie).

Zbiorowiska zastępcze

Półnaturalne

Łąka trzęślicowa w rez. Piaśnickie ŁąkiPastwisko halofityczneSpośród licznych zbiorowisk półnaturalnych najcenniejsze dla roślinności Parku są słonorośla, chronione w dwu rezerwatach - Beka i Słone Łąki oraz w planowanym rez. Rzeczne Łąki, zmiennowilgotne łąki trzęślicowe, młaki niskoturzycowe oraz szuwary (rezerwat Piaśnickie Łąki).

Cennym składnikiem są wrzosowiska i zarośla żarnowca, powstałe głównie na dawnych pastwiskach; największe powierzchnie tych ostatnich występują w rezerwacie Dolina Chłapowska, stanowią niezapomniany widok na przełomie maja i czerwca w czasie kwitnienia żarnowca.

Antropogeniczne

Nie są szczegółowo rozpoznane. W skali regionu wyjątkowo dobrze wykształciły się zbiorowiska ruderalne na zboczach Pradoliny Redy-Łeby w okolicach Mrzezina.

Flora

Najlepiej poznane są rośliny naczyniowe, których liczbę można szacować na 700-800 gatunków. W tej liczbie całkowitą ochroną jest objętych 38 gatunków (ponadto 3 gat. grzybów - purchawica olbrzymia, sromotnik bezwstydny i s. fiołkowy i liczne porosty, w tym brodaczka kępkowa, b. kęzierzawa, granicznik płucnik).

Wśród chronionych roślin naczyniowych występuje tu m.in. mikołajek nadmorski, wiciokrzew pomorski, długosz królewski, wrzosiec bagienny, mieczyk dachówkowaty, wawrzynek wilczełyko, kosaciec syberyjski, podkolan biały i goździk pyszny.

Wrzosiec bagiennyGoździk pysznyDługosz królewskiPodkolan biały

Wiciokrzew pomorskiJarząb szwedzkiWawrzynek wilczełykoKosaciec syberyjski

Mikołajek nadmorskiMieczyk dachówkowatyGranicznik płucnikSromotnik bezwstydny

W Polskiej Czerwonej Księdze Roślin (1993) znalazło się 13 stwierdzonych w Parku gatunków, w tym jarząb szwedzki, a spośród roślin zagrożonych na Pomorzu rośnie tu aż 80 gatunków.

Patrz też: flora rezerwatów Białogóra, Piaśnickie Łąki, Przyl. Rozewie, Beka.

Fauna

Ptactwo wodneFauna jest bogata i zróżnicowana ze względu na rozmaitość biotopów. Najlepiej poznana jest awifauna - dotąd stwierdzono w Parku występowanie ponad 333 gatunków, co stanowi 83% krajowej listy. Do najcenniejszych gniazdujących na mokradłach należą: biegus zmienny (największe skupienie w Polsce), łęczak (jedno z dwu stanowisk lęgowych w Polsce), ostrygojad, ohar (10% populacji krajowej), rybitwa białoczelna, szlachar, błotniak łakowy. Występuje tu również pliszka cytrynowa, siewczka obrożna i batalion. Spośród gatunkTokujące batalionyów Siewczka obrożnaleśnych do najcenniejszych należą wójcik (świstunka zielonawa), krzyżodziób świerkowy, krzyżodziób sosnowy pojawia się tylko na przelotach. Park jest także bardzo ważnym punktem na trasie przelotów, a także miejscem zimowania wielu gatunków. W Parku i jego otulinie znajdują się ważne ostoje ptasie o randze międzynarodowej.

Foka szaraBardzo cennym składnikiem fauny Parku są ssaki morskie pojawiające się od czasu do czasu: foka szara i morświn zwyczajny; teren Parku odwiedzają ponadto: foka obrączkowana (nerpa) i pospolita.

Spośród ssaków lądowych dobrze znane są gatunki łowne (np. sarna, jeleń, dzik, lis), natomiast bardzo fragmentaryczne dane dotyczą drobnych ssaków. Jaszczurka zwinna

Gady i płazy są dość obficie reprezentowane: występuje tu 13 z 18 krajowych gatunków płazów i 5 z 8 gat. gadów.

Dotąd zanotowano występowanie 60 gatunków ryb, jednak występowania wielu z nich od dawna nie potwierdzono; w sumie obecny stan można szacować na 40 gatunków. Podstawową cechą Zatoki Puckiej jest współwystępowanie ryb morskich i słodkowodnych.

Fokarium na HeluBogata i zróżnicowania, ale bardzo fragmentarycznie poznana jest fauna bezkręgowców.

Realizowaną na terenie Parku przez inną instytucję (Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego) formą ochrony czynnej fauny jest słynne Fokarium na Helu. Tu mieszka najsłynniejsza foka w Polsce - Balbina. Stacja zbiera wszystkie informacje o żywych i martwych fokach i morświnach znalezionych na naszym wybrzeżu.

Krajobraz i kultura

Naturalne krajobrazy Parku w szczególny sposób łączą się z jego zabytkami kulturowymi. Przykładem są stare wioski rybackie na Helu wtopione w krajobraz wydm, XVIII-wieczna latarnia morska w Rozewiu na wysokim brzegu, średniowieczny port zatopiony na dnie Zatoki w pobliżu średniowiecznego Pucka. Wiele zabytków przyrody powstało dzięki trwającemu od stuleci wpływowi człowieka. Najbardziej znamiennym tego przykładem są słone łąki i pastwiska z ich unikatową szata roślinną i fauną (Beka, Słone Łąki, Rzeczne Łąki), zmiennowilgotne łąki trzęślicowe powstałe wskutek ekstensywnego użytkowania łąk w specyficznych warunkach siedliskowych (Piaśnickie Łąki), wrzosowiska i żarnowczyska na dawnych pastwiskach, wreszcie las bukowy na Przylądku Rozewskim, który mógł się rozwinąć w obecnej postaci tylko po sztucznym ustabilizowaniu klifu. Park krajobrazowy, jako forma ochrony, pozwala harmonijnie połączyć elementy przyrodnicze (w tym również antropogeniczne) i kulturowe.

Z wielu zabytków kulturowych Nadmorskiego Parku Krajobrazowego należy wymienić przede wszystkim:

Hel w latach 30. XX w.Hel - zespół zabytkowych domów rybackich z XVIII i XIX w. i gotycki kościół z XIV w. (obecnie Muzeum Rybołówstwa), punkt obrony Helu i miejsce walk z września 1939 r. Obecnie dużą atrakcją miasta jest słynne Fokarium.

Puck - osada i port od X w., potem miasto warowne, w XVI i XVII w. port wojenny floty polskiej. Zachowany przestrzenny układ miasta z XIV w., gotycki kościół z XIII-XIV w. i liczne zabytki późniejsze, np. XIX-wieczna kuźnia z wyposażeniem. W Pucku odbyły się zaślubiny Polski z morzem 10 lutego 1920 r.

Współczesny Hel z nielicznymi już zabytkamiSwarzewo - osada wzmiankowana w XIV w. Sanktuarium Maryjne Królowej Polskiego Morza, ze słynną na całych Kaszubach cudowną gotycką figurką Matki Boskiej Rybackiej (Swarzewskiej).

Rozewie (nazwa od 1359 r.) - latarnia morska, Muzeum Latarnictwa (Przylądek Rozewski), od kilku stuleci punkt ważny dla nawigacji.

Karwieńskie Błota - miejsce osadzenia Holendrów w 1599 r., którzy mieli za zadanie osuszyć błota; zbudowany przez nich system rowów odwadniających funkcjonuje do dziś i jest planowany do objęcia ochrona jako zabytek architektury.

Kuźnica - wieś rybacka z XVI w., położona w najwęższym miejscu Helu z zachowanymi licznymi starymi domami rybackimi. Stąd 23 czerwca wypływa łodziami rybackimi do puckiej fary unikatowa procesja.

Ludnością autochtoniczną Parku są Kaszubi. Jest to zwarta grupa etniczna, zamieszkująca większą część Pomorza Gdańskiego, z pielęgnowanymi dawnymi obyczajami i sztuką ludową (tu związanymi z morzem i rybactwem). Kaszubi mówią własnym, ciągle żywym językiem, który należy do jednego z pięciu podstawowych dialektów polskich. Jest to gwara tak odrębna od innych i regionalnie zróżnicowana, że niektórzy dopatrują się w niej wręcz odrębnego języka; dla niewtajemniczonego rzeczywiście jest to mowa zupełnie niezrozumiała.

Otulina Parku

Powierzchnia - 17.540 ha. W jej obrębie znajdują się m.in. 3 rezerwaty przyrody i 2 ostoje ptaków.

Zadania ochrony

Ochrona unikatowego w skali krajowej kompleksu przyrodniczego i krajobrazowego oraz o bardzo wysokich walorach turystycznych i rekreacyjnych.

Udostępnianie Parku

Zasady zwiedzania

Park krajobrazowy podlega ochronie z mocy ustawy o ochronie przyrody, która określa zasady użytkowania jego terenu, w tym zwiedzania oraz obowiązujące ograniczenia ( w art. 26a, przed nowelizacją w art. 37), a także w planie ochrony oraz w Regulaminie Parku).

Trasy zwiedzania

Liczne możliwości zwiedzania pieszo, rowerem i samochodem.

Ważniejsze znakowane szlaki piesze:

Ścieżki dydaktyczne

Na terenie Parku opracowano dwie ścieżki dydaktyczne w dwu ważnych ostojach ptaków. Są to szlaki przyrodnicze wzdłuż planowanego rez. Rzeczne Łąki) oraz użytku ekologicznego Torfowe Kłyle w Jastarni.

Informacje użytkowe

Dojazd do Pucka, Władysławowa i Wejherowa i na Hel - koleją od strony Gdańska, do Krokowej - autobusem. Helskie Fokarium Stacji jest udostępnione do zwiedzania.

Historia parku

Niektóre najcenniejsze fragmenty były znane i penetrowane od XIX w (np. rez. Piaśnickie Łąki, Białogóra, Rozewie, Beka). Nadmorski Park Krajobrazowy powstał w 1978 r. jako czwarty park krajobrazowy w Polsce.

Administracja Parku i ważniejsze adresy

Siedziba Dyrekcji znajduje się w Hallerówce - zabytkowym drewnianym dworku, należącym niegdyś do gen. J. Hallera (ul. Morska 6,84-120 Władysławowo, tel.: (58) 674 06 85. Tu znajduje się również Muzeum Przyrodnicze NPK. E-mail: nadmorpk@friko4.onet.pl

Stacja Morska Instytutu Oceanografii Uniwersystetu Gdańskiego 84-150 Hel, ul. Morska 2, tel.: (58) 675 08 36, e-mail sekhel@univ.gda.pl (Fokarium).

Akty prawne

Zagrożenia Parku

Najważniejsze zagrożenia wiążą się z nasilającą się lawinowo presją rekreacyjną i turystyczną. Jest to zarówno rozbudowa miejscowości, rosnący ruch samochodowy na szosach, niewydolna infrastruktura, jak i nielegalne budownictwo rekreacyjne. Zagrożeniem dla naturalnej przyrody wydm i naturalnych procesów zachodzących na brzegu jest ochrona techniczna brzegu i zalesianie, prowadzące do całkowitego zniszczenia nieleśnych ekosystemów wydmowych, a także ogromna penetracja ludzi, prowadząca m.in. do zniszczenia ekosystemów o znikomej odporności na wydeptywanie (w tym borów nadmorskich). Innym poważnym problemem jest zanieczyszczenie wód Zatoki

Źródła informacji

Łącze internetowe

Brak własnej strony internetowej, informacje o Parku znaleźć można na innych stronach, m.in:

Zobacz także

Opracowanie


Przypisy

3 projektowane rezerwaty przyrody